Bnei Menashe “Menasseh cithlah Laihritlai pawl” kong tlawmpal…
==========
Bnei Menashe ti cu “Children of Menasseh” tinak a si. Chinlung “Shinlung” chuak vialte Menasseh cithlah an si tiah Judah rabbi pakhat nih a rak pom hna. Jacob kha Pathian nih a min ah Israel ti in a rak thlen. Jacob fale kha 12 an rak si. Israel miphun tribe 12, an phun ruang hrampi an si beh.
Jacob nihcun a nupi no cem Rachel he fapa pahnih a rak ngeih. Upa deuh Joseph le a nau Benjamin an si. Joseph cu mang manh a hmang i a ule nih an rak rem lo. Khur chungah an rak thlak. Mah khan Joseph cu Izipt ram ah siangpahrang pharaoh changtu Prime Minister bantuk ah ai rak ichuah. An ram lei i paam a rak tlun tikah, Jacob fale pawl cu Izipt ah pur an rak phiar. Khur chung an rak thlakmi an naupa Joseph he an rak itong hna ti te hna kha si.
Izipt PM tluk simi Joseph cu Paraoh siangpahrang nih anmah Izipt phunsang fanu Asenath a rak ṭhitpiak. Joseph le Asenath nih fapa pahnih an rak ngeih. Menasseh le Ephraim an si. Judah miphun pawl cu Izipt kuttang i sau lakte an rak taan tikah, an miphun sahlawh pawl he ipehtlaihnak le tintukṭi khawhnak lam a rak tlawm. Cuti cun, Israel cithlah pawl chung in phun 10 bakte an rak tlau.
Cu an phun a tlaumi hna lakah Joseph chung in Menasseh le Ephriam phun cu a tlau cazin ah telh an rak si. Mizo ram le Manipur Imphal khuapi i Hmar le Kuki lakah Judah miphun kan si ai rak titu an rak um. Cu pawl nihcun, Israel lei an rak pehtlaih hna.
A hnu ah Israel ram in rabbi Eliyahu Avichail nih a va tlawn hna i a va kherhlai hna. Anmah hi kan phun an si ko, Joseph fapa Menasseh i a hrinthlak vimami pawl an si tiah a cohlan hna. Hebru holh in Bnei Menashe “Menasseh fale pawl” tiah min a bunh hna. Mah caah Israel cozah chungah, Chin, Kuki le Mizo cu an ningpi in kanmah hrinthlak an si tiah a cohlangtu an rak um. Cu hnu ah, Hmar, Kuki le Lai (Laimi zong an itel, ti si) zeimawzat cu Israel ram an mitlau khawmh in luhter an rak si. 350 hrawng si kho men (kai palh kho).
India cozah belte nih rabbi le Israel cozah lei minung nih Northeast India i Mizo le Kuki kong an va veh lelekmi cu a rak phih hna. Mah hnu khan, Israel leikap zong nih an rak ngol. Cu Bnei Menashe timi kan unau pawl cu atu i Gaza Strip chungah khin an rak kuat hmasa hna―an dihlak in.
Nain, 2005 hnu belte khan Gaza Strip chung cun an chuahter dih hna i West Bank lei tbk hmun kip ah kuat an si. Khuate le ramri deuh ah chiah an rak si nain, atu ah cun khuapi chungah an um ngai cang tiah an ti. An khuasaknak pawl cu Kiryat Arba, Sderot, Beit El, Ofra, Nitzan, Carmiel, Afula and Maalot tbk khua ah an si. Cu lakah, Nitzan timi Ashkhelon pengkulh chungah an tam bik. Gaza Strip chaklei te ahkhin a si.
Nitzan ah cun milu 2,600 fai an um i cu chungah Mizo le Laimi Bnei Menashe cu 10-20% hrawng an si lai ti si. Israel lei nih an phun tlau i an rak cohlan hna tikah, DNA zong an rak chek hna. Pa pawl DNA cu middle east he ikhahnak pakhat hmanh um ruam lo, an ti. Nu pawl DNA lak belte ah middle east lei cii ai tel kho ti an hmuh.
Miphun dang kip he an thi a vai icawh vima tuk ruangah si lai ti in an pom hna. Nain, Israel ramkhel upa pawl tu nihcun, an lungthli cun, kan phun an si lo, ti cu an theih tuk ko, ti si. Gaza le West Bank lei hrawnghrang i Palestine milu chilh duh ah, Judah si a uar tukmi pawl kha ram kip in an rak khawmh, an rak laak hramhrammi hna an si ti si. Nihin ni ah cun, IDF zong ah cu Laitlai pawl nih Israel ram cu an kilven ve cang.
A tanglei khi rel hmanh, Hmar hla a si: hlan chan tein an ingeihmi hla a si, ti si. (English in lehmi) While we are preparing for the Sikpui Feast, The big red sea becomes divided; As we march along fighting our foes, We are being led by pillar of cloud by day, And pillar of fire by night. Our enemies, O ye folks, are thick with fury, Come out with your shields and arrows. Fighting our enemies all day long, We march forward as cloud-fire goes before us. The enemies we fought all day long, The big sea swallowed them like wild beast. Collect the quails, And draw the water that springs out of the rock. Laikua ahkhan cu Ephriam lungphun an rak bunh―atu um ti hnga dek maw! Laica zong phundang tein an rak siammi an ngei.
Zing hun thawh ah mi tampi cu an tha a nuam. Ruahchannak he an khat. Zanlei khua a hung muih tikah zei an lawh lai cu ahohmanh nih theih khawh a si lo. A ruang cu zeidah a cang lai ti kha hngalh cia khawh a si lo caah a si. Kan hnu zarh Zarhteni zan tiangah cun Israelmi 1200 leng cu tha nuam tein in an it. Zing an thawh maw thawh lo ah an nunnak a liam. Mi tam chinchin fakpiin hliamhma an pu.
Kan hnu zarh ah tha nuam tein khua a sa ko mi Gaza minung 1400 cu nihin ah an nunnak a liam cang. Inn le lo loin minung tam tuk an um. Zeizat dek an thi rih lai. Israel nih anmah tuknak ding ca bak lawngah cozah thar a ser cang i ngol loin bom a puah cuahmah hna. Mah tein fel ai zuam, thiam ai zuam, ṭhancho ai zuam cuahmah mi hna zong lenglei vawlei thil cangmi ruangah an nunnak dirhmun ai thleng cuahmah ko.
US ram kan thongtla pawl chuah dih hna ulaw, kan tlaihmi hna kan thlah ve hna lai tiah Hamas hruaitu nih an ti. Tutan raltuknak hi US he ai peh ve ti a fiang. Cucaah US hruaitu nih ramchung ummi ralrin pek a si ve cang. Himnak taktak hi khoika hmanh ah a um lo. Zing ah zei lawh lai le zan ah zei lawh lai hi hngalh khawh a si lo.
Nun caan tawite ah hin i dawt a ṭha bik. Ingaihthiam a ṭha bik. Thazang ipek a ṭha bik. Pathian kut chungah um a ṭha bik. Thaizing kong hohmanhnih an hngal kho lo. Khrih pekmi ṭhawnnak thawngin zeipaoh hi ka ton khawh ko hna.