Zei ruang ah dah Israel kan dir kamh aherh?
==========
Vulei nih Israel ram a det khawt cuahmah i vulei cung in hloh timh nak dir hmun i a um cuahmah lio ah hin Pathian nih Israel ca i a dir ding mi Amah lungput a keng mi hi arak kawl cuahmah ve hna. Zumtu hna hi zei ruang ah dah Israel he fek te i kan dir tti a herh ti hi hi capar nih langh ter a duh mi cu asi. Israel he dir tti ding ti tik ah politik lei in si lo in Bible lei tu in asi. Politik lei i cuanh ah cun Arab le Jews karlak huat nak lawng hi lang ko hmanh seh law Bible mit i cuanh thiam ah cun huatnak si lo in dawtnak tu a lang ding asi. Hi capar nih a langh ter mi cu thuuk pi i research tuah mi si lo in Bible nih a chim ning hoih deuh tu in langh ter asi lai.
1. Pathian thinlung Jew miphun sin ah Zei ruang ah dah zumtu pohpoh nih Israel hi kan dirkamh awk asi ti hi i hal um seh law “Pathian thinung hi Israel le Jews mi sin ah a um” ti hi asi ko hnga i hi vial hi a va za ko hnga. Pathian nih al awk um lo in Israel kong kau ah a rak chim mi hi zoh hmanh usih. “Fing le tlang hmanh khi an cim hnga i an rawk ko hnga, sihmanhsehlaw kei nih kan dawtnak cu zeitikhmanh ah a dong lai lo. Daihnak kan pek lai, tiah bia kaa kammi cu, a zungzal in ka zulh lai,” tiah nangmah an dawtu Bawipa nih a ti” (Isaiah 54:10)
“Lamhlat piin an sinah ka rung lang; Israel mi hna, nannih cu kan dawt zungzal hna i dong loin kan zohkhenh zungzal ko hna” (Jeremiah 31:3). “Cucaah Bawipa nih a leh hna i, “Nu nih a fa cu a philh kho hnga maw? A chungchuak cu daw loin a um kho hnga maw? Nu nih hin cun a philh hmanh a philh ko hnga, sihmanhsehlaw kei nih cun kan philh bal hna lai lo” (Isaiah 49:15)
Jerusalem, nangmah cu kan philh kho bal lai lo, na min cu ka zapei cungah kaa ṭial cang. (Isaiah 49:16) “Thil umtuning ka chiahmi hi ka hmaika in a loh khawh a si ahcun, Cu tik bel ah Israel tefa hna cu ka hmaika i miphun si ti lo dingin an lo ve hnga, tiah Bawipa nih a ti” (Jeremiah 31:36)
Hi a cung Bible bia hna hi Pathian nih Isarael cungcang ah a lungput taktak alangh ter nak hna an si. Ai thleng bal lo mi Pathian, nizan, nihin, thaizing ai thlengbal lo mi Pathian nih hin hi a lungput hi a thleng hnga maw? Pathian nih hin vulei cung ram vialte hi adawt ve ko hna. Mi pakhat hmanh lo tlau lo ding hi a lunduhnak cu asi ko. Asinain hi vulei mi vialte lak ah hin miphun pakhat cu a mah bia kengtu, le khamhnak a tuah khawhnak ding i hman awk ah ai thim mi cu Israel miphun hi an si.
2. A kan hringsor tu le kan dihdonghnak an si. Jews miphun Pathian mi taktak an si nak cu Zisu hi Jew miphun asi ca ah asi. Kum 33 chung Jew asi hnu ah Khrifa asi i van akai mi asi lo. Judah siangpahrang in a chuak, Torah a zul mi nulepa nih an cawm in a tthang mi asi. A cawnpiaknak a ngai mi nih “Rabbi” an rak ti. Judah siangpahrang sinak in a thi i Judah Chiandaih sinak in a rak ra than te ding asi.
“Anmah ca i a ṭha ding a si ahcun keimah hi Pathian chiatserhnak in i Khrih he i ṭhen hmanh kha ka duh deuh. Annih cu Pathian thimmi an si: a fa ah a ser hna i sunparnak kha a hrawmh hna. Anmah sinah a biakamnak kha a tuah hna i Nawlbia kha a pek hna, biaknak taktak cu anmah nih khan an ngeih, Pathian biakamnak kha an hmuh, Hebru mi a kan hringsortu hna tefa kha an si, cun Khrih zong kha minung lei cun anmah phun a si. Zeizong vialte a uktu Pathian cu zungzal in thangṭhat si ko seh! Amen” (Rom 9:3-5).
Israel mi hna le Judah mi hna he biakamnak thar ka ser lai ni cu a ra lio, tiah Bawipa nih a ti. Izipt ram in chuahpi awkah an kut in ka hruaimi hna an pupa hna sinah ka tuahmi biakamnak bantuk kha a si lai lo. Ka biakamnak kha an zul lo nain an cungah ka lung a sau, tiah Bawipa nih a ti. Sihmanhsehlaw cu caan cu a phak tikah, Israel mi hna he biakamnak ka ser laimi cu mah hihi a si:
Ka phunglam cu an chungah ka chiah lai i an lungthin cungah ka ṭial lai. Keimah cu an Pathian ka si lai i annih cu ka mi an si lai,” tiah Bawipa nih a ti. Cun annih nih pakhat le pakhat kha, ‘Bawipa kha hngal tuah,’ tiin i cawnpiak kha an herh ti lai lo, zeicahtiah a hme bik in a ngan bik tiang, an dihlak in an ka hngalh lai. An ṭhat lonak kha ka ngaihthiam hna lai i an sualnak kha ka hngal camcin ti lai lo,’ tiah Bawipa nih a ti. (Jeremiah 31:31-34)
3. Judah Nahchuahnak; Judah mi cu an rilh tikah an rawk taktak maw? Rawk taktak hlah. An sual caah cun pei khamhnak cu Jentail mi sin a phak cu, Judah mi nahchuahter awkah cun. Judah mi sualnak nih hin vawlei cungah thluachuahnak tampi a tlunter i thlarau lei in mipam an sinak nih Jentail mi cu thluachuahnak tampi a phorh hna ahcun Judah mi cu tling tein an i tel ve tikah cun thluachuahnak cu zeitluk in dik a ngan chinchin lai!” (Rom 11:11)
Khrifa sinak hi Israel mi sin in kan co mi asi i a Biakam cu Israel in Khrihfabu sin a hong phan mi asi. Khrihfa mi hna nih an chuah ter mi thil vialte ruang ah hin Judah mi nih a chan chan in hrem nak phun phun an rak tuar.
Cinmi oliv kung a nge cheukhat cu tan an si i ramlak oliv kung a nge kha cinmi kung ah cun peh a si. Cu bantuk cu nannih Jentail mi hi nan si; atu cu oliv kung a hrampi kha nan i hrawm ve cang. Cucaah khiahmi nge bantuk a simi kha porhlawthnawh hna hlah u. Zeitindah nan lung a puam ngam? A nge pei nan si ko cu; a hram cu nanmah nih nan cawm ṭung lo, a hram nih pei an cawm hna cu (Rom 11: 17-18)
4. Judah tthanghnak (revival) nih vulei pi a hninh lai, Messiah zong ara colh ve lai. Israel he kan dir tti aherh nak cu vulei khamhnak tawh a keng tu an si. Israel nih Messiah a rak hlawt ruang ah khamhnak cu miphun vialte sin a phan. Cathiang nih a chim bang Israel nih Messiah cohlan tik ah Israel cu avan i hrim tthan lai. Israel nih Messiah a co hlaan tthan hlan lo Khrih hi ara kho ding asi rih lo.
Rom 1: 16 ah kan hmuh bang khamhnak cu“Judah mi hna caah a si hmasa i cun Jentail mi hna ca zongah a hung si. Cucu zeitindah a hung si ti ahcun, Thawngṭha nih cun Pathian nih zeitindah minung kha Amah he aa remter hna ti kha a langhter i Cathiang nih, “Zumhnak thawngin Pathian he aa remmi cu an nung lai,” a ti bang khan, Pathian he i remnak cu a hram in a dong tiang zumhnak thawngin a si.
Judah mi cu an rilh tikah an rawk taktak maw? Rawk taktak hlah. An sual caah cun pei khamhnak cu Jentail mi sin a phak cu, Judah mi nahchuahter awkah cun. Judah mi sualnak nih hin vawlei cungah thluachuahnak tampi a tlunter i thlarau lei in mipam an sinak nih Jentail mi cu thluachuahnak tampi a phorh hna ahcun Judah mi cu tling tein an i tel ve tikah cun thluachuahnak cu zeitluk in dik a ngan chinchin lai! tu cu nannih Jentail mi kha kan chimh hna:
Jentail mi sin lamkaltu ka si chung paoh cu ka rian cu kaa chor ko lai. Ka phun hawimi kha an nahchuahter kaa zuam i cuticun tlawmpal tal ka khamh kho phum hna hnga maw ka ti. Zeicahtiah annih cu hlawt an si hmanh ah pei vawlei cu Pathian hawikom i ser a si cu. Cucaah cun annih cu cohlan an si tikah cun zeidah a si chinchin lai? Mithi hna caah nunnak a si lai. (Rom 11: 11-15)
“Maw Jerusalem, Jerusalem, Profet kha na rak thah hna i nangmah sinah Pathian nih a run thlahmi lamkaltu hna kha lung in na rak den hna. Arpi nih a fale cu a thla tangah a huh hna bantukin na fale cu voi zeizat dik ka kut in huh ka timh hna i an duh lo. 38Atu cu na inn cu kin taktak in a king cang lai. * 39Atu ri hin hmailei ah, ‘Bawipa min in a rami cu Pathian nih thluachuah pe ko seh,’ na ti hlan cu, na ka hmu hrimhrim ti lai lo,” (Matthew 23: 37)
5. Khirhfabu hna hi Israel cung ah lei an ba; Sihmanhsehlaw atu hi cu Jerusalem khua ah ka va ka ta lai, khika i a ummi Pathian mi hna rian ka va ṭuanpiak ta hna lai. Cucu zeidah a si tiah, Masidonia ram le Grik ram i a ummi Khrihfabu hna nih Jerusalem khua i a ummi Pathian mi hna lak i sifakmi hna bawmhnak ah anmah lungtho tein an thawhmi thawhlawm a um. Cucu anmah hrimhrim nih kan tuah lai an timi te a si.
Asinain, a ngaingai ti ahcun, cu misifak hna bawmh cu an rian zong a si ve ko; Judah mi nih hin thlarau lei in an hmuhmi thluachuahnak cu Jentail mi kha an hrawm ve hna bantukin Jentail mi zong nih Judah mi cu thilri lei i thluachuahnak an hmuhmi kha an hrawm ve hna awk a si ko (Matthew 25: 25-27).
Cu caah zumtu na si ah cun Israel ca ah hin na chawva hrim hrim in nai tel ve ding cu na leiba asi ve.
6. Israel Daihnak ca ah thla cam u; Jerusalem daihnak caah thla cam u! “Nangmah an duhmi cu, an thluachuak hna seh! 7Na kulhnak vampang chunglei ah, daihnak um seh law na siangpahrang inn hna chungah, himnak um seh. Ka rualchan hna le ka hawikom, hna ruangah, Jerusalem cu, “Na chungah, daihnak um seh,” ka ti. Bawipa kan Pathian inn ruangah, na ṭhatnak ding caah thla ka cam. Amen.