Leitak Khua ah Kum (74)nak Zophei Khua tlang dihlak ifonh In Chin Miphun Ni cu hlunghlai taktak in an tuah!

Leitak Khua ah Kum (74)nak Zophei Khua tlang dihlak ifonh In Chin Miphun Ni cu hlunghlai taktak in an tuah!
==========
Leitak khua ah Kum(74)nak Zophei Khua tlang dihlak ifonh in “Chin Miphun Ni” cu hlunghlai taktak in, chun he zan he an kan tuah piak kho. Inn tek Leitak khuami siseh achuak kho mi hna nan dihlak cungah lawmh aum tuk.

CDF-Zophei hruainak in a kum 74nak Chin Miphun Ni cu CDF- Zophei Headquarters hmun pakhat ah sunglawi taktak in an tuah ve. A kum ti dingah a voi tiah an tial nain hihi cu palh ciomi a si caah tu kum cu ingaihthiam siseh. Palh ko hna hmanh sehlaw Chin National Flag an tarmi khi vawleicung Chin National Flag ahcun a nganbik si men lai, Mah nih khin rumra a ngeihter tuk.

CDF Zophei pasalṭha hna nih venhimnak ṭha tuk in laak piak ko ahcun mipi caah cun hnangam tuk le hlunghlai ngai in kan MIPHUN NI tuah cu a nuam tuk ko lai. Kan i lawm bak. CDF Zophei le Inn tek Leitak khua mi hna nan cung ah kan i lawm e.

Malay zong ICC nih an tuah kho ti lo nain tuah lo ngai cu tiah CNF nih minung rikhiah in an kan tuah piak. A nuam bak. Cun tukum CND cu a sullam hrim a thuk khun ko. Tu tan CND cu kum dang nak in a sung lawi deuh. US Indinapoli hna cu kum 10 Chung ah hi tluk mi kan tam bal Lo an ti a chuak mi an rak tam tuk ti nak si.

CND Zophei Bawipa nih lamhruai chin ko seh. Minung thathnem ngai dawh an si. Hngalh awk: Photo hi a muihmai a fiang lo deuhmi ka vuntarmi a si.

Kum 74nak Camp Victoria CND; Vawilei ah Miphun pakhat ah a kan sertu, Umnak hmun ram a kan petu, Nunphung le ca holh thlua a kan chuahtu le Ral le rai karlak ah kum 74nak CND tuahkhawhnak caan sunglawi a kan sersiampiaktu kan biakmi kan Pathian na min thiang kan in thangțhat, sunpar upatnak na ta si zungzal ko seh.

A zalenmi Chinram kan serkhawh hlan tiang lam kan hruai law teinak kan pe ko sawh tiah Kum 74nak CND ni ah thla kan cam.

CNF/CNA a dohdalhtu hna bia nih kan nun hnorsuang hlah seh! CNF/CNA nih nihin hrimhrim tiang Chin huap in rian a t’uan ti cu mithmuh kuttongh a si. CNF/CNA a dohdal zungzaltu hna hi an peng chung hmanh lungrualnak ser khotu an si hna lo.

CNF/CNA a soisel zungzaltu hna, CNF/CNA a huatu hna, CNF/CNA flag a huatu, CNF/CNA rawk seh ti a duhtu hna hi
An lungput thurhnawm nih a hrawh hna lai. An hlawhcham lai. An sung lai. CNF/CNA huatnak in a khatmi an khuaruah t’ha lo hi Chin miphun vialte nih an lanh taak caan a phan thluahmah lai.

An dohdal deuhdeuh lai,Chin miphun caah Pathian nih a cawi/thler/hman deuh chinchin ve lai. Huatnak bia an chimrel deuhdeuh lai,a donghnak ah CNF/A fuh le panh loawk tha lo dirhmun in Bawipa nih a cawnpiak than te hna lai. Miphun dang sin ah kut a dokmi hrimtlai bu fa tete an si ko cuh.

Mindat tlawmpal te le kan innpa zeimaw pengtlang te khi an si.lungpi chuih cu mah kee pei faak ko cu ti ah an hua tuk hoi hnga maw. Ho hmanh nih an hrawk kho lai lo. A thawng chin leng mang lai. Zeihmanh kan tuah kholo zong ah Ram caah rethei tampi tuar in ancan tha vialte arat hmanh mi hna sawisel hi Mitha le Mifim cu ansi ballai lo ee. Credit: Pastor Tluang Hre, Salai Thomas Lian

MIRANG RALKAP THANTLANG AN RAK LUHNING (Raldohnak Tuanbia). Hi tuanbia hi Bertram S. Carey (Assistant Commissioner, Burma & Political Officer of Chin Hills) le HN Tuck (Extra Assistant Commissioner, Burma le Political Officer of Chin Hills) hna nih an chuahmi; The Chin Hills, CAREY TUCK timi Cauk chung in atam deuh cu laak asi tikha a hmasain chim ka duh.

March 21, 1891 ah Tashon (Tlaisun) ralkap bu cu Falam in Hakha leiah an rak kir. Cu lioah Zokhua i mirang ralkap umnak kha kah asi i, sentary cawng an hliamh. An van dothlat tikah, mizei nih dah an kah hna tikha fiang in theih asilo. Zokhua le a kiangkap khuate i Lai pasalṭha pawl sidawh ansi. Zokhua chungah acangmi asi caah, Zokhua nih mawhphurhnak an ngei an ti i, Mirang uktu hna nih dantat dingin timhlamhnak kalpi asi. March 23, 1891 asi i, Mr. Ross (Political Officer) hi leave (akhuanh) alaak i Kawlram lei a kir lio le Zokhua i ai dinh lio te asi.

Mr. Ross nih leave alaak caah a ai-awh in Lieutenant Macnabb kha Polical Charge of Southen Chin Hills rian a peek ta. Cu btk.in, Zokhua ah i kah-nak achuah ruangah, Mr. Ross cawng (escort) dingin ralkap le meithal zeimawzat kha Hakha ah cah chap asi. Zokhua ralkap Post an kah ruangah Zokhua khuabawi cu Rs 400 in dantat asi.

March 29 ahung si i, Lieut. Macnabb cu Thantlang palpah in Thau tiang phaan dingin khualtlawn aa thawh. A zultu ding ralkap bu cu, 39th Garhwal Rifles an si i, ralkap 100 le miakpi (tlangkahnak meithal) zun 2 an i ken i, Lieutenant Mocatta nih a hruai hna. An khualtlawnnak aruang pakhatnak cu; Thantlang ram ukbawi pawl he i ton i, khua le khua i chim tiloding le i thah i nawn i, milulaak hmang tiloin pakhat khat karlakah daite/i remte i umnak kong ceihkhaanpi ruah ah asi.

Mirang cozah nih khua le khua ralchimnak/i dohnak tuah tilo dingin phunglam a chuah hnuah, Thantlang peng mipi hi a zul duhlo bikmi an si tiin cozah chinchiahnak ah hmuh asi. Aruang pahnihnak cu; South Lushai Hills in thawngthanhnak caah lamkal an van thlahmi he i hmuhton kha asi rih.

Lieut. Macnabb le a ralkap pawl Thantlang an phaak tikah, Thantlang ramukbawi pawl hna cu zu an rak ding i, an rit deuh cang caah bia hal khawh le komh khawh zong an si hnalo ti asi. Cu caahcun khuate lei kal hmasa dingin an i tim i, Thau lei an panh. Cu lioah Hakha lei nih thirhri tukin thawng thanhnak an hmuhmi cu, Thantlang ramukbawi pawl cu Mirang colony kut tangah i peek an duhlo ruangah an pasalṭha pawl cu meithal, phaw le nam he Lahva kuangah mirang ralkap doh dingin an rak bawh hna tikha asi. Lieut. Macnabb he hmun khatah akal vemi Hakha ramukbawi le amah nih athimmi zeimawzat hna cu Thau khua ah cam ta rih i, Hakha leiah akir dingmi ralkap bu tukha a thaizingah hei dawi dingin timhlamhnak an ngei.

Cu lioahcun, Hakha i a ummi, Assistant Political Officer Mr. Tuck sinah Thantlang pawl nih Lieut. Macotta i a hruaimi ralkap bu cu kah an timh hna tiin report a hung phan. Cu btk.in thil umtuning asi tikah, ralkap bu aṭhawng ngaimi, Colonel Mainwaring nih a hruaimi hna cu Hakha in Thantlang lei kal dingin an i thawh. Thantlang cu a ni hnihnak zingka teah meithal zunkhat hmanh puahloin Col. Meanwaring le a ralkap pawl nih an laak. Khuaruahhar ngai asi. Zeithil dek umdawh asiko.

Pu Lal Luai le Pu Kio Luai nih an hruaimi, Thantlang pasalṭha hna cu Lt. Macotta nih a hruaimi, Thau lei in arak kirmi ralkap bu doh dingin Lahva kuangah an kal dih caah sidawh asi. Lahva kuangah Thantlang peng pasalṭha le mirang ralkap karlakah kahdohnak fak tak² in ahung chuak. Lt. Macotta nih ahruaimi ralkap bu pawl kha Lahva an phaak tlawmpal, thaithawh ei an i timh lio bakah i kahnak hi ahung chuak.

Lahva kuang le a kiangkap i nikhat chung i kahnak ah mirang ralkap 5 an thi i, Lt. Forbes, Jamadar Amara Singh le an hawi le minung 13 nih hliamhma an pu. Mahhi i kahnakah Thantlang peng khuate a tamdeuh an i tel ti asi i, Lai pasalṭha 500 nak tlawmlo nih meithal zun 300 he an rak doh hna hi asi. Thantlang peng pasalṭha chungin zeizat set dah an thi tihi theihfian asilo i, khuate lei ram ukbawi pakhat le pasalṭha zeimawzat an thi tiin mirang pawl record ah hmuh asi. (A thimi zat hi theihfian asilo/mirang chinchiahnak zongah an i khat hnalo).

Mirang colony ralkap pawl Thantlang khuaah luut kholo dingin Pasalṭha pawl nih an rak kah hna ruangah mirang ralkap pawl cu hnulei tolh buin Vuichip tlang tiang an kir ṭhan. Vuichip tlangpar i mirang ralkap pawl caan tlawmpal an i dinh hnuah, Lahva kuang leiah an hung zuang ṭhan. Culio ahcun Thantlang leiin i chonhnakah an hman tawnmi meiceu (signal light) btk. an van hmuh tikah, an hna ahung ngam i, thihnak in a luatmi btk.ah an i ruat cang hna.

Mah cu meiceu cu Thantlang khua ah a ummi, Col. Meanwaring sinin a rami signal light (Heliograph) asi tikha caan tlawmpalah an theih colh. Cu tikah, doctor, si-ai le adang an herhmi vialte cu meiceu/signal hmang in an hei cah khawh hna i, Lahva kuang ah i tong dingin an i timlam. Lampi thluangthluan Lai pasalṭha hna he i kahpah lengmang buin Lahva kuangah Thantlang lei in arak dongtu, Surgeon Kellawaller nih a van ratpimi hna he an i tong kho.

Thau lei in arak kaimi mirang ralkap pawl ṭhaṭhi in rawl an eilonak hi sml. 40 chung hrawng sidawh asi an ti. An rawl aṭaam tuk caah, i kahnak adai dih rihlo nain rawlchumh dingin an i tim ti asi. Hnulei i hmun ala mi, mirang ralkap cu Thantlang pasalṭha hna nih an kah cuahmah ko hna ti asi. Col. Meanwaring nawlpeek ningin ralkap bu hna cu Thantlang lei panh in an hung kai i, zan sml. 8 hrawngah Thantlang an phaan ti asi. (Caan ka ngeih ahcun Thantlang ramukbawi Dantat an sining in kan peh telai cu!) By Siang Kung Tz.