Dawtmi Nu le Pa hna. Kan zumh ko uhlaw, MAH Sianginn ah kai duh hlah uh!
Dotla Lomi Fimthiamnak Hi Buaipi Tlak Asimaw: PG(92) “ဘယ်နှတန်းအောင်တယ်ဆိုတာ အဓိကမဟုတ်၊ ဘယ်လိုစွမ်းရည် ရှိသလဲဆိုတာ အဓိကပါ”
======
Catang sanghi abiapi lo, zeitlukindah kan thiam ti abiapi. MAH nih Catang tamnak in an cawnpiak hna lai. Kannih nih, fimthiam bak ding in, Dotla ding in, kanin cawnpiak hna lai. A cio cio ah, kan i lawh hrim hrim lo, Dawtmi Nu le Pa hna. Kan zumh ko uhlaw, MAH Sianginn ah kai duh hlah uh.
MAH nih cawnpiakmi Siang Inn ah, Dotlami fimthiamnak aum lo. Tehte: Kawlram uktu Luban hna fale vialte cu Nitlakram lawng ah ca an cawn ter hna. MAH, Rallokap bawizik Le Ralbawi hna, SAC Luban hna, Crony hna, mirum hna, mi fimthian hna, Professor hna, tbk an fa le vialte hi, Nitlakram lawngah, ca an cawn ter hna. Pumpak in siseh, Miphun le ram caah siseh, a ṭhathnem i a lamkip in a ṭhancho ter mi, fimthiamnak cu: Nitlakram lawng nih an cawnpiak hna. ASIA ahcun, Japan nih an cawnpiak ve hna. India le Singapore hi, dotlami fimthiamnak ah, hnarcheu lawng an ṭha ve.
Dotlami fimthiamnak an sersiam ningcang: Democracy le Federalism Education System timi Dundan le Phungphai an hmang. Nuhrin covo, Civil rights, Ethnic Rights, Women Rights, Child Rights tbk Covo vialte ah hngat in, innkil lung ah hman in, fimthiamnak an cawnpiak hna. Mother language timi an theihmi holh in (Nihrin holh in) an cawnpiak hna. Cu vialte cung ahcun; Technology, Science Le IT betchih in an cawn piak hna.
Business, Economics, Political, Laws, tbk kha kheng chap ah an cawn piak hna. An cawnpiak mi hi PESTLE atlin cikcek. Politic, Economics, Social, Technology, Legalization, Environmental, tbk alamkip in ṭhancho tertu, fimthiamnak kha an cawnpiak dih hna. College an i lim ah puitling ansicang. Outstanding, competence, capacity, ethic, moral le altitude ah, azeilei poah poah, an puitling dih cikcek ko. Mah kutke to an thiam i mah tein, an kal khawh, an tuahṭuan khawh dih. University an dih ah, ram caah, standby le ready ansi cang. Master le Ph.D level hi, chihlamh bia asicang. Tamada le Vuancichuk a ṭuan khawh ding lawngte ansi. Dinfelnak in an khat fawn. Mi firkhut umlo in an cawnpiak hna.
Aram zong vanhram Deng tiang in an ṭhancho ve. Minung le Vanmi tlukin kan i thleidan ko. Duh Ceu Pa i Eden Thar ah, an ram an siam ve kanti lai. Vawlei Canan ram, an si dih ngawt cang. Vancung btkin, Leicung ah, Pathian duhnak, a tlinter khawhtu, fimthiamnak asi. “Na Pennak tlung cang ko she” timi BAWIPA thlacam btkin Vawlei ah, an ram ah, PATHIAN pennak a tlung tertu fimthiamnak asi. MAH kuttang ah Siang Inn kai in cacawn cu: Ralhrang Uknak a Hram a fek chin chin i chansau nak asi. Pathian Pennak a tlau lai i MAH Pennak le Khuachia Satan Pennak a ram a kau lai, A zalen fawn lai duhchung.
Kawlram fimthiamnak le Politic cu: Kawl Biaknak, Kawl Nunphung, Kawl Caholh, ah aangat mi asi. Kawlrim lawngte a nam. Dotla mi le Puitling mi Fimthiamnak rim pelte/ piasen anam lomi asi. Kawl lawng cungnung zungzal nak le LAL zungzalnak fimthiamnak asi. Buda Bada le Ralhrang Rallokap paput langcuainak le Chansaunak fimthiamnak asi. Uktu Luban, Rallokap Bawi ruaal le an minung hna, tefa lawng, papek mi, fimthiamnak asi. Tlangcung mi cu, hrut le molh a cawng mi ko khi kan hluan. Kan caah sullam a ngeih lo. Tlangcung Miphun zungzal saal ah_ zuat khawh ding in, tuahmi Kawlram Fim cawnnak asi.
Krifa biaknak, a Hram a phelh tu, a cihmih tu Kawlram Fim cawnnak asi. Kawlram ah fimnak a cawn i aza bak mi, a fit bak mi, Tlangcung Miphun hna hi, nuhrin thluak ati tuk caah asi. Hrut/ Molh ter khawh lomi ansi i Miroling Pu Hrang Nawl thluak an i ngeih ve caah asi. Adik mi Fimthiamnak cu/ Dotlami Mi Fimthiam cu: Phun (3) in an tlin lai. Science, Knowledge le Technology. Science cu cawn khawh mi asi. Atang mi (2) hi cawn khawh mi asilo i kawlram sianginn ah aumlo. Knowledge cu nuhrin thluak asi. Technology tehte phunkhat cu Catang sang lem loin, a fim tuk mi, Pu Hrang Nawl, Abraham Lincoln, Thomas Alva Edison, Maconi, Alfred Nobel, James Watt, Shakespeare, Pu Kio Luai hna hi ansi.
Mirang chan ah, ASEAN ah, aṭha bik mi, Rangoon University cu: kum 80 hnu ah, tu dirhmun hi asi. Singapore Khuazing, Mr. Lee Guam Yu arak kainak asi. ASEAN le ASIA ram hna, anrak kainak asi Mr. Lee nih hi hnu kum (20) ah Kawlram (Rangoon) btkin, Singapore ka serlai, ati caah, MP atlin zungzal, PM (Vuanzichuk) asi zungzal, atar tiangin. Singapore PAPA asi.
DASSK nih sirhlei in, hi hnu kum (20) ah, Singapore kan lawnh lai ati ve nain, Democracy Fimthiamnak mumal in a kalpi lo. Dr. Thein Lwin, ka Sayapa cu NLD in a phuah. Democracy Fim cawnnak kong ah, Kawlram huap Student Union phu he, hrik an hnuk zungzal i, nuaihnuk ansi khah! Rolung an i bunh ve ve. Student Union upa hruaitu hna, Thongthlak mi le tazacuai mi an tam ngai ko. Rallokap a tlaih ter mi zong anum. Federalism Education System he cun, meng thong tampi an i hlat ko.
Kanram a ṭha ve tikah, MAH kan thluk tikah, Federalism Education in akal ding kansi. Apuitlingmi le Dotlami fimthiamnak cu: Siang Inn ah siseh, Siang Inn leng ah siseh, a leng in siseh, rianṭuan pahin siseh, mah nunphung, mah caholh, mah biaknak, tbk hngatin, kan kokek caholh le Mirang holh in, cawnpiak nansi te lai. MAH Le Kawlte nih kum 11 – 15 an rau mi kha kum 2 – 5 – 7 in kan in cawnpiak hna lai.
MAH chan nakin nan thiam deuh lai, nan puitling deuh lai, Vawlei ah Dotlami fimthiamnak kan in cawnpiak hna lai. Na duhnak ram ah kalin, thlahlawh ṭha ṭha he, thadam tein rianṭuan khawh asilai. Mirang holh zong thiam lakin kan in cawnpiak hna lai. MAH cu Science le Arts lawng an cawnpiak hna lai. Kannih cu: Science, Knowledge, Technology he a puitling mi kan in cawnpiak hna lai. PESTLE ah kan in sersiam hna lai. Azeilei poah ah, a lamkip in a puitling mi, a ṭhanchomi, mi fimthiam, si awk ah, kan in cawnpiak hna lai. MAH nih in cawnpiak hna sehlaw, kum 100 leng arau lai. Kannih cu College ah Nai lim lai, Na fim cikcek ve lai.
Cu btk Strategic Planning he, kansi ve ko caah, MAH Siang Inn ah kailo kha, nu le pa nih thinphang ding asi hrim lo. MAH sinah, Siang Inn a kai mi le kanmah nih kan cawnpiak mi, ngakchia zong, zuamter khawh ansi lai. Ek nenh in an neng ko hna lai. Nan thinphang hrim hlah uh Nupa le Pipu hna. Kan in dehcawh hrim hna lailo. Chin Federal Cozah cu um rihseh, CACC le FBA he kanṭuan hmanh ah, a hlawhtlin cikcek lai.
Chin Federal Cozah he cun, a tui in a tui ko lai. CDMers Saya/ ma te cu: rianṭuan ṭhan/ pension/ ramdang ah Siang Inn kai/ Non CDMers cunhgah, bawiṭuan, tbkin, duhthim asi lai. Compensation zong pekchih nansi lai. Akakip in Mahabuiha timi Strategic Planning he timhcia in kan um ko. Cucaah, MAH Siang Inn nan kai lo ah, sungzatlaknak pelte hmanh aum lolai.
Kawlrawn ahcun CDMers hi 10%-20% asi lai. Chinram cu 80% asi. Vawleipi le Kawlram ah CDM first kansi. Paucan Dohthlennak, adihdong tiangin, lungrual tein, ṭanrual ṭi ko hna sih. CDF le KNDF hi MAH adoh biktu kansi. NUG ah Chinmi Kanpa le nih an hruai hna. CNF/ CNA cu: NUG akawp chungte EAO asi fawn.
Ram le Miphun caah nunnak pektu, kan fanau hna ruat buin, CDF mithmai zoh buin, Dr. Lian Hmung Sakhong le Dr. Sa Sa hmaizah buin, CNF/ CNA upat nak he, Chin ah Pumkhat “We Are One In Chin” ah khuasa cio in, pakhat hmanh baulo tein CDMers rih ko usih. “Kan fanau hna thisen a reu rih ṭung lo, dawtmi le Upatmi Nupa le Pipu hna”. Credit; Saya H. Rung Kaw