(8.8.88) Buainak le Chin Student Union Cawlcanghnak!
=========
Myanmar ram 8,8,88 ram buainak hi nihin 2023 kum tiang ah kum 35 a tlin ni a si caah mah lio thilsining kong le a bik in (Chin Student Union) cawlcanghnak ah aa telmi vialte hna ka capar in upatpeknak he ka theihhngalhtawk te ka vun langhter.
March 12, 1988 ni ah Rangoon Institute of Technology (RIT), nihin ah Yangon Technological University(YTU) sianginn pawng, Sanda Win timi lakphakdawr ah RIT siangngakchia pawl le BSPP upa fapa pawl lakphakdawr nih an chuahmi hla kong ah an i si hna. Palik an i thlak. Palik nih BSPP fapa lei an ṭanh deuh hna. RIT siangngakchia chung in Phung Maw an kah i a thi. Cu nak cun Kawlram mipi nih Ne Win le BSPP cung ah an lungfahnak vialte an hun i thei.
March 16 a hung phanh tik ah “Party pakhat lawng uknak kan duh lo!” tiah an au cang. Sianginn an khar. Khuadang mi an tlunter hna. June a hung phanh tik ah an tlunter mi siangngakchia pawl nih an phanhnak hmunkip in cozah duhlonak, democracy phung an duhnak an langhter chinchin. June 23 ah Ne Win nih ramkhel rian in kaa din lai a ti. “Kaa din lai nain rampi chung ah tloksabur in a buai lo nakhnga uknak ah kaa tel rih lai.
Kawlram pumpi mi vialte nan dihlak in kan chimh hna, tuhnu ah mibu he hna nan cheh rih, nan buai rih ahcun ralkap timi cu thihphaih ah van ah meithal a kap mi an si lo. Ralkap nih an kah hna ahcun thih ding in a si hih!” tiah thinlin ngai in tlerhkhawn bia a chim pah in Rangoon sathatpa tiah a min thang mi Sein Lwin kha ram hruaitu ah a kaiter. Siangngakchia lei nih August 8 ah ram pumpi dihlak cozah duhlonak langhter ding in an i tim.
1988, thlariat thla, ni 8 ni a si caah mah ni cu pariat pali tiah kawhbeh a si. August 12 ah Sein Lwin cu ruah lopi in aa din ṭhan. “Ralkap mihrut kan duh hna lo, civil uknak kan duh!” tiah mipi an au caah August 19 ah Ne Win kong tuanbia ṭialtu Dr. Maung Maung cu ram hruaitu ah a hung kai. Cu hnu cun Aung San Suu Kyi le U Nu tbk pawl zong Kawlram ramkhel buantual ah an hung pawt lulh ve hna.
Aung San Suu Kyi nih Ne Win ṭhatlonak le hrokhrolnak vialte mipi hmai ah ṭihnak ngei lo in a phuan cang. Ram pumpi cu dohlonak in a khat. Cozah rianṭuan pawl zong zung an kai ti hna lo. Cuticun Ne Win cozah duhlonak a au mi pawl cu an dai hlei lo!
September 18, 1988 zingka te ah Ne Win nih Rangoon AD lam, a inn ah meeting a kawh. Cu meeting ahcun U San Yu (President a rak ṭuan tuan mi), U Aye Ko (Mayor of Rangoon), Dr. Maung Maung, General Thura Kyaw Htin le a dang ram hruaitu a lu deuh pawl an i tel. Dr. Maung Maung nih an meeting record a ṭialpiak hna. Ralkap lei in a bawi bik General Saw Maung le ralkap ngiatthlainak lei an lutlai Col. Khin Nyunt zong an kai ve. Ne Win nih, “Saw Maung le Khin Nyunt, ram sining kong kan dihlak theih ding in rak kan hrilhfiah tuah uh!” a van ti hna.
Ram pumpi ah doh-aunak lawngte in a khah dihnak kong, ralkap cheukhat le mipi zong an lung an i hmuh cangnak kong, an tlaih mi hna kong ti bantuk vialte kha Khin Nyunt nih a hun hrilhfiah hna. Khin Nyunt chim mi kong ah ahohmanh nih biahaltu le kam a pau ngam mi an um lo. Thimnak tuah siseh law BSPP nih zeitluk in dah mipi vote a hmuh khawh lai tiah Ne Win nih a hal hna. Ralkap chungkhar vialte le anmah BSPP party chungtel vialte tuak cun 60% cung paoh cu kan hmuh lai tiah an i tuak.
“Saw Maung le Khin Nyunt kut chung ah uknak pe hna uh!” Ne Win nih a kuttang minung pawl cu a innchung meeting cun order a pek hna i zeitindah cozah min an bunh lai i thimnak an tuah te lai ding kong vialte a chimh hna. Cuticun Ne Win nih Saw Maung le Khin Nyunt hmang in Kawlram cu a uk ṭhiamṭhiam. ‘State Law and Order Restoration Council’ a dirhter hna. 1990 ah thimnak an tuah. An i ruahning bantuk in si ti lo.
Aung San fanu te party nih tamtuk in an tei hna. Saw Maung a lung buai tuk cang. Kam khatlei ah mipi le biatak, kam khatlei ah sahrang ṭih in a ṭih mi a bawipa Ne Win. Zeitindah aa tuah kun lai? A molh cang ti awk in a um. Ne Win le a fanu Sandar Win nih an dawt ngai mi Khin Nyunt nih lung awṭawm le khuaruahhar vansangau in a um mi Saw Maung cu a rem ziar ti lo. Saw Maung an ṭhumh i Than Shwe an kaiter.
(8.8.88) Thlennak; Sihmanhsehlaw vawlei cung chan tiluan nih Kawlram zong a hun den ve. 1980 hnu ah Information Technology nih kan vawlei a bitter chin cang. Duhpoah uknak a lo ziahmah i Socialism ram a bi chin lengmang. Mifimphu (Middle class) fonh hram an thawk ṭhan i mirunphu (civil society) an fek ṭhan. 1974 in 1990 kar ah mirunphu hruainak in Asia, Africa, East Europe le Latin-America ah hriam telh lo in ram 30 leng kai democaracy ram ah an i thleng. UN, America le EU zong nih mipi an hung kan dirkamh, luatnak lam an kan sialpiak, an kan au kanh, INGO phunphun an chuak.
1987 ah cun Kawlram Sianghleirun siangngakchia an lung aa rual pin ah mifimphu nih an dirpi hna. Mipi nih zulh a si. A pennak a rawk kho lai lo tiah ruahmi Ne Win cozah ralhruangpi cu kuan pakhat hmanh a ngei lo mi mirunphu thisen tamtuk nih 8.8.88 ah an hrilh put. Culio hruaitu hna cu ‘All Burma Student Union’ (ABSU) ṭhiam an si i Chairman ah Min Ko Naing, Vice ah Aung Din, General Secretary ah Moe Ti Zone hna an rak si.
Chin Student Union (CSU) Cawlcanghnak; Chin state township kip zong ah Sianghleirun siangngakchia nih an kan hruai colh ko. Chin dihlak huap Chin Student Union (CSU) cu August 1988 ah Falam ah an dirh. Chairman ah Salai Khua Uk Lian (Ne Win cozah nih Rangoon Sianghleirun in nunchung phuah mi, CNF Chin paral ṭha), Vice ah Salai Zadolla (Kalaymyo, NLD MP Pu Do Thawng fapa), GS ah Salai Tawk Lian (RIT sianghleikai, Falam) an rak si.
Rangoon, ABSU ah CSU nih va peh ding ah Chairman Salai Khua Uk Lian le Chin middle class in Salai Sang Hlun (Kalaymyo, CNF vice Chairman, Chin miphun caah nunnak a liammi CNF Chin paral ṭha) an rak thim hna i ABSU ah an va i peh colh ve.
Rangoon um Chin Middle Class an rak i tom colh ve. Rangoon Chin hruaitu hna cu Salai Lian Hmung (CNLD Vice, UNLD Secretary, ENC GS & Vice), Salai Ram Ling Hmung (CNLD Chairman, UNA Board of Chairman), Pu Nang Lian Thang (Japan) hna an rak si. Hakha ah middle class pawl an i tom colh ve i Chin Seino Organization (CSO) an dirh colh ve. Hruaitu ah Salai Zing Cung (CNF Chairman, NDF GS, Chin kan paral ṭha), Salai Uk Lian Thang (Chin miphun ca ah nunnak a liammi CNF Chin paral ṭha), Salai That Ci (CNF Chief Justice, Chin miphun ca ah nunnak a liammi CNF Chin paral ṭha) le a dang tampi an um len rih.
(8888) Le Hakha Sianghleirun Siangngakchia Bu Hruaitu Hna; Kawl ramkomh (Union of Burma) tuanbia ah Sianghlerun siangngakchia cawlcanghnak hi a biapi ngai. Mirang pennak (colonial) duhlonak, Ralkap uknak duhlonak, Socialist cozah duhlonak ti bantuk pawl doh-aunak le cawlcanghnak ah hmaisuang an si lengmang. Kanmah Chinmi chung zong in kan pa le deuh chan, kan u le deuh chan, kanmah chan le kan nau le deuh chan tiang ah hmaisuang in lamhruaitu an si tawn. A bik in CNF hrinnak le miphun i ṭhanghnak ah biapi in Sianghleirun siangngakchia hruaitu hna hi lamsialtu le hmaisuang an rak si.
Atu lio ah zapi nih theih bik mi 8888 Sianghleirun siangngachia hruaitu pawl, Kawl pawl hlan ah kanmah Chinmi Sianghleirun siangngakchia pawl hi hmaisuang an rak si ve ko ti khawh a si. Thongthlak, thah le sianginn in chuah mi Chin Sianghleruun siangngakchia pawl hi an rak um lengmang.
1988 Sianghleiruun siangngakchia cawlcanghnak ah hin Chin Sianghleiruun siangngakchia hruaitu hna hi hmaisuang an rak si ve. A bik in Ne Win nih a hruai mi Socialist cozah nih 1988 Sianghleirun siangngakchia cawlcanghnak ah a hmasa bik sianginn in a rak chuak mi hna mitlawmte lak ah Chin Sianghleiruun siangngakchia pawl an rak i tel.
Atu hi ‘88 generation’ siangngakchia hruaitu aa ti mi (le kan timi hna) hlanpi in Hakha Siangheirun siangngakchia hruaitu a rak ṭuan mi Salai Khua Uk Lian cu 1988 March thla ah Final year a kai lio ah sianginn in an rak chuah. Cun 1988 May thla ah Hakha Sianghleiruun siangngakchia hruaitu a rak ṭuan balmi Salai Victor Biak Lian (Victor hi a minhram a si i Biak Lian hi CNF a luh hnu ah vok a thah i aa sak chap mi a si. Atu ahcun zapi nih Pu Victor Biak Lian tiah kan theih) zong sianginn in an rak chuak ve ṭhiam ṭhiam. Socialist cozah doh-aunak a hram in a cawlcangtu an si kha Socialist mihlathlai (MI) pawl nih an rak ngiat hna i an rak theih hna caah asi.
1988 ram pumpi buai hnu in Chin Sianghleiruun siangngakchia tampi cu CNF ah lut in rak cawlcangh a si. Khuaruahhar ngai a si mi cu Hakha Sianghleiruun siangngakchia hruaitu a rak ṭuan mi hna Salai Sang Hlun (tleicia, CNF vice chairman), Salai Khua Uk Lian, Salai Victor Biak Lian, Salai Cung Bik Ling hna hi CNF ah a lut hmasa mi le hruaitu an rak si hna.
Atu ah tuanbia a vun sau tik ah ‘88 Generation’ ti bantuk le 1988 lio cawlcanghnak ah tuanbia a phunphun in chim a si bantuk in ‘88 generation’ aa ti mi hna pawl hlan ahhin Chin Sianghleiruun siangngakchia pawl hi hmaisuang an rak si ve ko ti mi hi cinken awktlak tuanbia pakhat a si tiah ka ruah tiah Salai Bawi Lian Mang nih a chim.
1988 Sianghleirun siangngakchia cawlcanghnak nih ram pumpi democracy doh-aunak a rak chuahpi. 1988 ram pumpi democracy doh-aunak le cawlcanghnak cu March thla in a rak i thawk mi a si tiah ti khawh a si. Cun micheu nih cun 1987 Ne Win cozah nih phaisa a rak thah lio i Chin Sianghleiruun siangngakchia pawl cawlcanghnak in a ci a kho mi a si a ti mi zong an um. Cun siangngakchia cawlcanghnak cu mirang pennak duhlonak in a rak i thawk mi a si ti zong ah a sual ṭhiam ṭhiam hnga lo. A biapi mi tu cu siangngakchia hi mi ralṭha an si.
Dothlennak tampi hi siangngakchia nih an thawk mi a si ti mi tu cu kan pom lo hmanh ah al awk ah a har pah men lai dah. (Salai Bawi Lian Mang ṭialmi chung in lak mi a si). Chan tiluan nih a kan sersiam piak mi 8.8.88 teinak cu khalio middle class kawlmi hna nih a hmanzia an rak thiam lo ruang ah ni sawmli hnu September 18, 1988 ah ralkap nih an ziaṭhing te an hun chuah ṭhan. Ne Win nih nawlngeihnak a rak chuh mi hna kha ‘damiah an ṭaih’ ṭhan.
Rangoon University compound ah an rak luhhnawh colh hna, sianghleikai pawl meithal bak in an kah thluahmah ṭhan hoi hna. Cu ahcun CSU hruaitu hna zong an rak i tel ve, thihnak le nunnak ri ah an um. Zei ti awk theih lo ah India Embassy an rak fuh. Pathian remruat cu 1st secretary ah kanmah Hmar mi Pu L.Keivom a rak si ngelcel. Amah ṭanpinak in India Embessador Dr.P.Singh an rak chimh. Rajiv Gandhi Prime minister a ṭuan lio a si. Laam a rak awnh hna, Mirang phungthluk ah harnak chung (crisis) ah luatnak a um an ti hi a hman ve hrimhrim. Credit: The Chinland Post