Tun Myat Naing; 2009 AA kan rak thokin a tu tiang ah hin ralkap 30,000 leng hi kan cawnpiak cang hna!

Major-General Twan Mrat Naing le Asia Times Biaruahnak (Part 2)
==========
Asia Times – AA nih Rakine ramkulh ca i aa ruahchanmi hi zalonnak maw a siloah Federal rampi chungin mah tein i uknak dah a si? Kawlram pi i hmailei aa sersiam laining hi tah zeitin na ruahchan? Twan Mrat Naing – Mah tein khuakhan lairelnak le uknak pen hi nationalism cawlcanghnak i a biapi bik tawhfung a si.

Ramkomh Kawlram hi Federal rampi kan ser khawh ahcun kanmah Rakhine nih kan i ruahchanmi ramkomh (Confederation) bu tluk tiang (nawlngeihnak ummi) a si le lo kha kan zoh ta hmasa a hau. Tlangcung mi kan unau pawl he lungrual tein umṭi kan duh ko nain a dikmi le dirhmun fek (Standard) a ngeimi ramkomh si ding kan tuak chih lo ahcun vawlei pumpi huap in chungtel kan si khawh ve nak hnga tuah cu kan mah rian a si hnga.

Asia Tumes – AA hi nan thazang zeizah dah a si? Rakhine ram hi tah zeitluk tiang dah nan tlaih khawh cang?
Tun Myat Naing – 2009 AA kan rak thokin a tu tiang ah hin ralkap 30,000 leng hi kan cawnpiak cang hna. Tlangtlaknak lei le technology lei a thiammi zong tampi kan ngeih rih ko hna. Ralkap 70% hrawng hi cu a faktukmi raltuknak a temhing ciami lawngte an si. Kan ṭanṭimi phu pawl sin ah hin 5,000 in 6,000 tiang ralkap kan thlah hna. A tangmi ralkap hi cu kan mah Rakhine ram chungah kan zamh hna.

Rakhine ram chaklei hi cu 60% hrawng kan tlaih khawh cang. Asinain, thlanglei kap hi cu kan thazang a der ngai rih. Cheukhat hmunhma hna ahcun AA ramri le Kawl ralkap ramri aa hlatkauh hi ri khiahawk a har ngaite. Kawl ralkap nih hin khuapi pawl hi a tlaih rih i ka khuakhannak (Strategy) a tlamtling ko timi tette caah kan mah lei hmunhma pawl hi a tlaihchihnak a ruang si. Asinain, hika hmunhma pawl ah a herh ningin kanmah nih tlangtlaknak kan tuah liopi a si ko. Tutiang ahcun, zuamcawhnak zong tampi a um rih.

Asia Times – Chin ramkulh chung i a ummi PDF pawl le Dothlennak he aa pehtlaimi phu pawl he tah nan i pehtlaihnak a ṭha maw? Tun Myat Naing – Tutiang ahcun zeiti chimtlak pehtlaihnak a um tuk rih lo.

Asia Times – Bangladesh hrambunh, Prothom Alo thawngzamhnak nih January thla 3 ah chuahmi tonbiaruahnak ah khan Muslim (Rohingya) mihphun i an nuhrin covo le rammi sinak covo ka dirpi ko tiah na ti. A si ahcun, Bangladesh ram um Rohingya Muslim ralzaam pawl rak kir ṭhannak kong le rammi an sinak nawl hi tah na hnatlakpi hna maw?

Tun Myat Naing – Rakhine ramkulh chung i a ummi pawl i an covo le rammi sinak nawl cu kan dirpi ko hna. Asinain, atulio ahcun ralzaam tamtuk an umnak hmun an kir ṭhan ahcun buaibainak a chuak khomi a si. Khoika umnak hmunhma poah kir cu mah duhthim tein a si ding si i vawleipi nih a tlangtlakmi phungning tein tuah a tha bik.

Rakhine mipi i a biapi bik buainak cu ralzaam pawl langhter duhnak “Rohingya” timi biafang hi a si. Rakhine miphun nih mah “Rohingya” biafang hi an cohlan duh lo lawng siloin an tuanbia nehnem a si tiah an i ruah. Mah mihphun pawl hi a hramthok tein um hmunhma a khuar cangmi an si. Mirang uknak chan lioah Muslim pawl hi a khuah khuah in an rak phan i chan tamtuk Rakhine ram ah an um cang a si ahcun rammi an si ko. Asinain, tette um le um lo kha hal awktlak pakhat a um i si.

Asia Times – Rakhine ram ah Muslim, Buddhist le Hindu remdai tein umṭi khawhnak ding ah an covo zeipawl dah a si?
Tun Myat Naing – Phunkhat le phunkhat kar ah buainak a chuahpi tawntu a lengmi pawl an um lo ahcun dai tein umṭi khawh a si ko lai. Bianabia kan lak a si ahcun, 1941-1942, 2019 kum atu karlak ah Miphun sinak, kokek thil chuahnak le atu bantukin a daimi zatlang (social) dirhmun voikhat te hmanh a rak um bal lo. Zatlang i entainak pawl a zor i a tak simi zatlang cawlcanghnak pawl zong hmuh khawh deuh a hun si. Mah pawl hi mithmuh kuttongh a simi thlennak asi caah hi bantuk thlennak pawl hi ramchung in kan thok a herh.

Asia Times – Rohingya Solidarity Organization (RSO) le Arakan Rohingya Salvation Army (ARSA) bantuk muslim phu pawl cungah tah zeitin na hmuhning si? Tun Myat Naing – Kanmah le mah phuhnih karah zeibantuk pehtlaihnak hmanh a um lo. Remkhel lein kan zoh ahcun ARSA nakin RSO hi a upa deuh. Asinain, ARSA hi cawlcanghnak tampi a ngei kho i pehtlaihnak zong a ṭha deuh. ARSA hi cu Rakhine ram chung i a ummi zatlang hruaitu hna le Bangladesh i a ummi ralzaam camp hruaitu hna pawl a tuk zong kha zapi theih a si ko. Muslim fimthiamnak lei a ngeimi cheukhat nih ARSA kha a hnulei tlai (ကြိုးကိုင်) in kan caanchia chungah miaknak an chuah.

Asia Times – Rakhine rampi i a pawngkam ram cu Bangladesh a si caah nawlngeitu pawl he nan i pehtlaihnak le ramri a rak lonhtu pawl (bianaah, Marma community le aa hlat deuhmi India) pawl sinah zeibantuk bia dah chim na duh?

Tun Myat Naing – Marma le Magh (The Mog of Tripura) pawl hi kanmah he (miphun khat) thi-khat tlangcungmi pawl an si ve. Kan cawlcanghning pawl hi ṭha tein an fiang i kan cungah zawnruahnak an ngei. Bangladesh nawlngeitu pawl he kan i pehtlaihnak hi cu a ṭha tuk zong a si lo i a chia tuk zong a si fawn lo. Bangladesh a cozah nih kanmah he pehtlaihnak caah a fiangmi phungning silo le a tak si lomi policy khuakhannak an ngei tiah theih a si lo.

Hmai ah kar khat hlan in ṭhanchoter le kan pahnih caah man a ngeimi pehtlaihnak ṭha a si hau. A biapi deuh rihmi cu raichia pi tawlrelnak, bawmhnak pek, ralzaam pawl zohkhennak le humhimnak he aa pehtlaimi buainak pawl tawlrel hi a si. Chawleh nak le a dangdang phun tampi kha kan pahnih mipi ṭhanchonak ca ruat bu tein kan i pehtlaihnak hi fehter chin a hau.

Asia Times – Rakhine ramkulh buainak le Kawlram pi daihnak a hmuh khawhnak hnga a dang ram a simi Tuluk le Japan i a teltumnak hi tah zeitluk in dah a biapit? Tuluk le America an khuakhanning zuamcawhnak hi zeidah a lawh?
Tun Myat Naing – Theory in tuak cun a biapi tukmi teltumnak a si ko nain mithmuh kuttongh ahcun a buai ngai. Thlennak cu ramchung in tuah a hau i thlen khawhnak lam zong ramchung ah um deuh tiah kei ka mithmuh kuttongh a si. Kawlram sining cu tutiang a fiang lo. Cun, Tuluk le America zuamcawhnak hi cu kan mah caah santlaihnak a ngei lo i kan mah rian zong a si fawn lo. (Is not our concern).

Asia Times – A donghnak bikah, zeiruang bik le zeitik caan in dah Kawl ralkap le a central uknak hi hriamtlaih in doh dingah lungthlehnak na ngeih?
Tun Myat Naing – Ramkhel lei aa ruang lomi le covo ngah khawhak ding caah Kawlram ah a thami ramkhel hmunhma a um lo. Kan covo hramhram in an kan chuttu sin ahcun kan duhmi a hal in hal ding a si lo timi kha ka dirhmun cu a si.
Kawl ralkap nih zeiti a ruah zong kha a poi ah ka chia lo. Kanmah kan van cu kanmah tein kan i sersiam ding a si. Kanmah tein kan ser lai i a miakmi thil kan hmuh ve lai. Keimah ka tinhmi cu Rakhine ram uknak nawl hi kanmah kutchung ah lak ṭhan in a dikfelmi le dirhmuh fek a ngeimi ramkhel dirhmun lak ṭhan hi a si. Credit: The Chinland Post