Russia vanlawng le raltuknak tank an hrawk mi a tam ngai cang.
Russia – Ukraine ral thawhnak – Part II
==========
A karlak ah thil ai chap chin lengmang cang i zeideuh hi dah tawifiang in ka ttial hnga tiah i ruah len hau in a um. Zeiruang ah Russia-Ukraine war hi vawlei pumpi in focus an tuah dih?
Russia cu world superpower pakhat asi, atomic bombs tam bik a ngei tu asi. 2008 ah Georgia a tuk ning te hna, 2022 kum hramthok ah Kazakhstan ah a ralkap a thlah ning te hna zoh tik ah hlan lio Soviet Union in a kuai mi ram pawl kha lak tthan thluahmah i Russia pennak kauh chin lengmang ai tim mi a lo.
Ukraine cu NATO member asi lo caah ralkap le hriam he direct in ai thlak kho lo nain Russia cawlcangh ning nih Europe ram dihlak a buai ter i NATO dai tein a um kho ti lo. Cucaah NATO nih Russia ramri a um mi NATO member pawl sin ah ralkap a kuat thluahmah cang. Norway zong tuchun ah an ralkap 200 an thlah ve hna. Tuchun ah President Biden cu journalist pakhat nih bia a hal; Russia hi Ukraine ram leng tiang ral thawh i timh dawh asi maw tiah a hal i ai ruah pah hnu ah asi kho ko a ti.
Cucaah Russia nih Ukraine ram pin a peh ahcun NATO’s article 5. kha activate an tuah colh ding khi asi. NATO’s article 5 khi NATO an dirh hnu ah voikhat lawng an nun ter rih i al-Qaida nih World Trade Center a tuk lio ah an rak nun ter. Cucaah NATO le Russia hi indirect in an i dir-onh cang ti khawh asi i thaizing kiptuh ah zeidah a chuak kho ti kha cuanh cio asi.
Tutan Russia-Ukriane war hi Russia nih ai tinh ning in a kal pi kho maw? Ai tinh ning in a kal pi kho lo. Kan rak chim cang bang Ukraine hi an rak i ready tuk ve. Nunnak thap in kan ram ka ven ve lai tiah raltu ding in ai pe mi nu he pa he an tam tuk. Ukraine president nih kum 18 – 60 kar a hohmanh an ram zaam tak lo ding in order a chuah fawn cang (Aftenposten). Ram dang in training phunphun pe tu an ngei, an thinlung a tthawng i Russia nih fawi tuk lak ding in ai ruah mi kha a tu tiang a la kho rih lo (Kawl ralkap nih Chin State le Sagaing Devision ah CDP/PDF pawl an cihmih ding in an i thawh nain an ichuah sual bantuk phun).
Russia vanlawng le raltuknak tank an hrawk mi a tam ngai cang. Ukriane president ruahnak pe tu Oleksij nih “tuchun zarhte ni tiang ahcun Russia pawl hmai an fong kho lo, Russia ralkap a thi mi le hmapu mi hi minung 3500 hrawng an si cang” tiah a chim (VG). Lai context in chim ahcun chuncaw eihlan ah lak ding an i timh mi cu a tu tiang an la kho rih lo. Tuchun tiang an lak khawh lo caah tuchun ah Putin nih order thar a chuah; a herh ning poah in a lam kip khan pah chih thluahmah cang u a ti hna.
Tunai te ah an thanh mi asi. Nitlak lei ram alliance (NATO/EU) nih Russia cu international transaction system asi mi SWIFT phih piak ding in hnatlaknak an tuah cang. SWIFT cu vawleicung bank 11 000 nih ram 200 ah hman mi asi i ramkhat le ramkhat thil icawk nak le phaisa i kuatnak ah hman mi asi. Ka ttial cang bang khan Russia nih 2014 Crimea a tuk lio khan SWIFT phih piak ding in an rak ceih cang. Cu thok cun Russia nih anmah tein transaction system an tuah i a min ah SPFS ti asi.
Nitlak lei hruaitu cheukhat zong SWIFT phih kanh ding hi lungtling set lo an um ve. An ti mi cu; Russian transaction system SPFS hi SWIFT bantuk in a tlamtling lai lo nain caan sau a ruah tik ah mi tampi SWIFT in SPFS ah an itthial te kho mi asi an ti (Russian SPFS tu kha kan laar ter sual la ti asi ko cuh). Nain, nitlak lei ram nih a fah khawh chung in sanctions tuah an itimh cang caah a tu cu SWIFT phih kanh ding ti asi cang (NRK). Ka ca a sau tuk cang i “what if Russia wins?” ti mi cu part III ah si te ko ne seh. Credit: Sangukceu Zinhlawng