One Command Maw? Many Commands Dah MAH Teitu Ding Hi?
=======
Vawleipi Mifimthiam hna, Ralbawi hna, Ram hruaitu hna le Uktu vialte nih One Command in Raldoh lawngah Kawl Ralhrang MAH le SAC hi nan tei hna lai tiah an kan ti. CNA/CDFs le an supporters vialte nih hngalh dih mi asi. Ralhrang Kawl Ralkap adohtu le a doh lo tu he hngalh dih mi Universal truth asi, Cite liak lo lawng nih an hngalh lai lo ka ti ko.
Kanmah nih MAH te kan tei hna kan ti. MAH te nih kan tei hna an ti ve. USA, UN, EU le vawleipi nih an I tei veve lo an kan ti. Rallokap cu one command tang ah mipi an kan doh nain kannih cu Many Commands tang ah Ralhrang kan doh caah kan tei rih hna lo tiah Vawleipi nih an kan ti. Nihintiang MAH te kan tei rih hna lomi cu One Command tangah raldoh asi rih lo caah asi tihi Mipi nih kan hngalh dih mi asi. One Command tang ah um aduh lomi vialte zong nih an hngal dih mi asi ko nain an duh lo.
CNA ah one command tangah um dih uhlaw tiah mipi le Ramdang Supporters tampi nih duh cio mi asi ko nain Chinmi cu kan um khawh ti lo. Chinmi nih MAH kan doh dan cu one Command in siloin 20 Commands lengin kan do. Cucu MAH nih an ka tei lai lo tiah a ruah cia caah tutan Thla 3 chung cu Chinram lawngte an kan namh ko. 20 Commands in kan dirhonh nain an kan tei khawh lo. CNA in One Command tang in MAH doh hei siseh law, MAH te SAC cu kan tei diam cang lai i Tutan hrawng ah Chinram cu a zalon diam ve cang hnga. A luat hmasat Chinram asi lai.
Pau Dohthlennak ah MAH teitu bik cu Karenni ansi. One Command tangah ral an doh caah asi. PDFs 25 leng kha KNDF pakhat ah an siam I KA timi Karenni Army kuttang ah One command in an um dih.
CJDC hi KNDF bantuk asi lo. CJDC min in one command tang raldoh nak a um rih rua lo ka ti. Cucaah CJDC le KNDF cu aa lawh hrim lo. Zeitin tiah CJDC cu CNA tangah um in one command tangah siloin CNA tu kha CJDC member tu asi. Baptist, RC, UPC, CJC, Believer, AG, Gospel tbkin Krifabu vialte Pawlkomhnak bu tu a hluan deuh mi CJDC asi.
CNA ah pumkhat si le one command kan duh lo hlei ah AA hawikom asimi zong um rih asi. AA bochan in Kan Unau CDF doh aa timh mi zong um asi rih. MAH tei maw kan I timh, zeidah kan hmuitinh mi asi kun?
MAH Tei ding ah le Thluk awkah One Command tangah um a herh bantukin hriamnam le Dollar kan chambau rih. MAH tei khawh ding le Thluk khawh awkah azatawk hriamnam le Dollar aum lo ruangah nihin tiang kan rau mi hi asi. MAH tei awkah Chin mi caah Ramdang le miphun dang bawmhnak an ra ti lo. NUG le cozah dang bawmhnak zong a um ti lo. Chinmi nih bawmh mi lawngte a to mi kansi.
One command in kan um khawh lo hlei ah One budget in kan kal lo caah Kan Dollar tampi liangluang nih MAH teinak dingah hriamnam, kuanzen le a herh mi dang a cawk khawh tilo. A herh loah Dollar an vaivuan bantukin thil an kal cang. MAH tei a duh taktak mi kansi ko ahcun CNF / CNA ah one command tangah um dih cang rawh sih u. Cucu Mipi nih kan duh mi asi. An chimhngam lo le si cio ko lai.
Lung Pakhat in Vate 3 Chaih A Duhtu India. India Cozah nih MAH te an kawmh i an bawmh mi cu Tuluk teinak caah asi. Cutin Tuluk tei a duh ahcun SAC lawng siloin CNF / CNA / CDF he hawikom ansi awk tu asi. MAH dohnak caah kan herh mi vialte an kan bawmhtu asi awkh tu asi. Tuluk cu SAC, NUG, EAOs he aa kawp i a bawmh veve hna caah Tuluk nih kawlram ah India a tei. India nih CNA an kawp lo ahcun Tuluk a tei bal lai lo i Manipur bantuk miphun karlak buaibainak le tuksapur thahnawn nak hi aum rih te lai.
Can nan ngeih tikah rel te uh, Tanglei ah capar ropui aum. Chart in ka thlih chih fawn. Fim ve na duh ahcun ka capar hi rel law Unau. Lung Pakhat in Vate 3 Chaih A Duhtu India (or)
Pauchuak Dohthlennak ah aachuah sualmi India Cozah
Pauchuak Dohthlennak ah Kawlram cu Democracy lei ah panh ṭhan awkah Ramkip nih Kawl mipi an bawmh cio hna i an au cio. Dai tein alam kawl awkah ramkip le bu kip nih an au pi I SAC cu pressure an pek cio hna. USA, ASEAN, UNSC, EU, UK tbk le an hawikom Democracy ram hna nih DASSK le MAH biaruah ding; aatel ding mi vialte he biaruahnak ngeih ding; Democracy ah kal ṭhan ding; Nuhrin covo zalen ter ding; Kawlram mipi bawmhnak (Humanitarian) zalon ter ding le I hmaithlak ding; tbk hi an aupi cio mi le an policy / tlaihtleng ansi cio hna lio ah India cu SAC ralhrang le MAH te sinah langhang ngai in le I phehthuhnak pelte hmanh um lo tein thazang an pek I an ṭanh ziar ko. Vawleipi Democracy ram lianpi asi ve mi pakhat nih Democracy aduhmi mipi lei ah ṭanh loin Ralhrang SAC sinah India an ṭanh mi cu vawlei pi nih sualphawt cio asi.
India nih an Palai (kusale) tampi cu Phungning tein le langhang ngai in SAC kuttang ah rian tampi cu an ṭuan ter hna. Raldohnak lei thilri le fimthiamnak tampi cu India nih SAC cu an bawmh hna. Humanitarian timi mipi bawmhnak zong Rallokap cozah kuttang in phehthuh lo tein an ṭuan hna. Lakhruak thil le cikkhat / Cikpak siloin canhman tein rian tampi cu India cozah le SAC cozah nih phehthuh lo tein an ṭuanṭi hna. SAC nih uknak an lak hnu ah Kawlram ah India rian cu hlanlio nakin an tam khun.
2021 February thla thawk in Kawlram ah hriamnam le hriam thilri a bawmh tu India company hi a tlawmbik 22 ansi lai tiah UN thanhca ah a um. Aman in tuak ahcun atlawm bik USD 51 million asi lai ti asi. SAC Kawlram cozah cu langhang in siseh, a thli thup in siseh, an bawm.
Kawlram in ramdang company tampi an chuak tikah anmah aiawh in Tuluk company tampi cu kawlram ah an lut. Hlan lio nakin Tuluk company an tam chinchin. Kawlram sipuazi zatuak % tam deuh cu Tuluk kut ah an phan cang. MAH telin Crony le ralbawi hna pumpak sipuazi le Company cu Tuluk cozah le an company hna he ṭuanṭi mi ansi hna. Nitlak ram hna le an company tampi Kawlram in an chuak tikah Tuluk le an company hna telin MAH le an minung Crony hna rumnak tu ah aa siam lehlam. Tuluk le India cu ramri kongah a buai zungzal mi le sipuazi ah aa zuam cawh mi an si hna. Superpower timi sipuazi le hriamnam ah aa zuam cawh mi India le Tuluk ansi caah SAC kuttang um Kawlram cu India nih kaltak duh ti lo.
Tuluk nih Kawlram ah hmunhma tampi an lak mi le an hip mi kha India nih an duh ti lo caah SAC he naihniam tein India cozah nih an kawmh lawlaw hna. Hlan lio nakin Sipuazi le hmunhma ah tam deuh piin India nih Kawlram ah hmunhma lakin hram an thlak ve. Cucaah Democracy a duh tu le thisen tampi in Dohthlennak a tuahmi mipi cu India nih an kan bawmh duh ti lo. MAH le Ralkap lungtluang ding lawng aa zuam ve.
Kawlram ah India I Maha Biuha (Strategic Planning) lei Sipuazi cu ramri humhimnak, Ramri lawnh in Chawlet chawhrawlnak, Kawlram ah hmunhma tampi lakin Tuluk zuamcawh khawh nak, tbk hi ansi. Tuluk nih SAC Ralhrang cozah he hawikom an si i kawlram ah Tuluk hmunhma an kau chinchin caah India nih hmunhma kauter chinchin kha aa zuam ve. Cucaah SAC cu ralhrang an si I mipi an hremthat cuahmah hna, nuhrin covo an buar I Geneva convention zong an buar dih cikcek ti kha India nih a hngalh buin Kawlram Ralhrang Rallokap cozah cu kawmh aa zuam cuahmah mi cu asi. SAC cu Vawleipi Ralhrang minthang bik ansi ti le, War Crimes ansi, Crimes against humanity ansi ko tiah an hngalh ko na rawraw buin India nih Kawlram Rallokap cozah he an I hawikom nak aruang bik cu Tuluk ruangah asi. Tuluk cu kawlram ah a duh mi an tling ngawt dih cang caah India caah thinphang daih lo asi ve.
Kawlram ah Tuluk nih hmunhma an lak mi le sipuazi an tuah mi cu India nih zuamcawh awkah asi khawh ti lo nain Tuluk hmunhma an kau chin nak hnga lo India nih aa zuam cuahmah ve. Kawlram ah Tuluk nih India an tei tuk lo nak hnga caah Kawlram ah hmunhma tampi lak I hip ve khawhnak le Sipuazi kau ter chinnak kha India caah a biapi tuk hrinhran. Cucaah India nih Kawlram Rallokap cozah cu kaltak sian lo tein Tuluk btk in an kawmh lawlaw hna. Tuluk cu SAC le EAOs he aa kawp veve hna I a bawmh veve hna nain India cu SAC lawng an bawmh hna.
Tuluk cu AA le SAC he aa hawikom ve caah Rakhine ram Kyaukphyu Gasoline Simankin le Pipelines cu AA le KIA nih Tuluk caah an ven piak hna I humhimnak ṭuanvo an lak piak. India cu SAC lawng an kawp I Kaladan project umnak Paletwa ram caah CNF he hawikom nak an siam bak ve lo. Kaladan Project cu India in Chinram Paletwa a tan lai I Rakhine ram rili ah a lut. Cucun Thailand Bangkok he pehtlaih terin ASEAN Sipuazi highway lampi ah siam an duh mi asi. Cucun Tuluk he zuamcawh kha aa zuam mi India asi nain Kaladan Project ven piak awk le humhimnak caah Chin Ralkapbu CNA he hawikomhnak a ngeih duh lomi India asi.
India Policy Siamtu hna, ruahnak petu Mifimthiam rual le Politicians tampi nih Ralhrang Rallokap pin lei ah hawikom siam kha an chunmang a si lo bantukin an lamthluan le an duh mi zong asi fawn lo. An I timh hrim lo ti khawh asi. Kawlram Ralkap hlei cun hawikom ding dang an um khawh ti lo tiah an ruah. Cucaah India cozah nih an zeizong vialte ap in MAH te Kawl Ralhrang lawnglawng cu hawikom ah an siam. India Sipuazi le ramri humhimnak nak caah a ṭhabik mi cu SAC le MAH ansi ko tiah India Policy asuaitu hna nih an tuak I an ruah mi cu asi. Cucaah an zeizong tein MAH sinah pumpi ap in aa ap lawlaw mi India cozah le an mifim hna ansi ko. Kawlram ah asican ngaingai mi le biatak kha India mifim rual nih hnuchit in Ralhrang lei ah / sinah an zeizong te an I ap dih.
Kawlram Dindaihnak a tuah khawh lomi MAH te Rallokap cu India cozah nih zumhtlak ngai in an bochan hna. PEACE cu NUG PDF CDF le Democracy Dohthlentu phu he siloin MAH te Kawl ralkap he lawng tuah khawh asi lai tiah India Policy makers le ruahnak petu hna nih an zumh. Cucaah NUG PDF le Chin Ralkap cu bawmhnak pek loin India cozah nih an um ve. Tuluk bantukin Rallokap le EAOs he bawmhnak pek loin MAH te kawl ralkap lawng India cozah nih an bawmh hna I an kawp hna.
Ramri daihnak amakhan awkah India le SAC cu hnatlaknak an ngei. India ramri (Kawlram lei ah) India dohtu hriamtlai (Tupung) hna um ter lo ding in le cu hna doh piak ding in SAC he hnatlaknak an ngei. India ram um Kawlram dohtu Hriamtlai (Tupung hna) umnak nawl pek lo ding in le hloh piak ding in India cozah nih hnatlaknak a ngei ve. Sihmanhsehlaw, Kawl Ralhrang Rallokap Cozah nih an zulh hlei lo. India dohtu tupung phu cu SAC nih bawmhnak tampi an pek hna. Zalon tein Kawlram ah umnak nawl an pek hna. Bing cinnak nawl zong an pek hna I Kawlram le India ah zalon tein bing le Rithaisii phunphun zuarnak nawl tu an pek hna. Aruang cu Bing le Rithaisii Sipuazi cu SAC le Ralbawi, Palik bawi hna rumnak le sipuazi ṭhabik ansi caah asi. India Nichuah chaklei ah aum mi, Zalonnak caah Dohthlentu Hriamtlai hna cu Sagaing division ah zalon tein umnak nawl le Sakhan tampi tuahnak nawl cu SAC nih an pek hna. Cuka cun India ram va tuk dohnak le hnahnawh nak an va pek tawn hna.
India Nichuah Chaklei Tupung Cheukhat hna cu: Naga le Katei Tupung hna ansi. Kawlram Naga le India Naga ram fonh in Naga National Country siam awkah Dohthlennak tuah tu phu ansi. Cu Tupung hna cu SAC nih Sagaing Ramṭhen ah zalontein cawlcanghnak nawl le umnak nawl a pek hna. Zalon tein hriamnam le kuanzen an cawk ter hna. Chinram Tonzang peng ah Meitei Tupung le ZRA cu SAC nih zalon tein umnak nawl an pek hna. Sakhan tampi an sak hna I bing tampi an cin caah kawlram ah Chinram cu Bing le Rithaisii ah pahnihnak asi phah. SAC nih Meitei Tupung le ZRA cu BGF ah an hman hna I Hriamnam zong an bawmh hna nain India caah ramri Dindaihnak aum lo hlei ah India ram ah bing le Rithaisii tampi tu an lut lehlam I India caah thilrit men tu ansi.
Ramri humhimnak caah kaphnih hnatlaknak ngeih timi sullam cu ramri velchum ah raldohnak tuah lo ding hi abiapi bik mi asi. India ramri um Sagaing le Chin ram ah SAC nih mipi cu timh ciammam tein an doh I an kahthah mi hna hi kum 2 leng asi cang. India ram chungin mipi cu vanlawng in voi 2 reng lo an kan kah cang hna nain India cozah nih holh loin dai tein an um. Ramri dohnak le vanlawng in mipi an kah hna caah India ram ah Kawlram mipi tampi cu humhimnak le nunnak hmuh awkah zam asi. India cozah nih ka cohlan hna lo a ti buin Kawlram mipi tampi cu India ram ah zam in I dawr thotho asi. Ramri ah Ralzam mi le IDP an tam chin caah India ramri cu a him ti lo. Vawleipi milurel tambik asimi India caah Thilrit asimi SAC Cozah tu ansi cang.
India cozah nih ralzam cohlan an duh lo nak cu Vawleipi hngalh in an thanh nain India ramri um Miphun hna he phunkhat asimi Kawlram mi kan si caah lunglawmh tein an kan cohlan tikah Delhi cozah caah thinphang daih lo le hnahnawh Lurit thil ah aa chuah diam ai. Delhi cozah le SAC te hnatlaknak an ngeih mi ramri humhimnak le Dindaihnak cu MAH te SAC nih an buar caah asi. Cutin biakamnak a buar mi SAC an si ko nain Tuluk he zuamcawhnak ah abiapi bikmi Kawlram asi caah Delhi cozah nih Nipidaw SAC cozah he aa hawikom I bawmhnak tampi a pek rih hna.
India dohtu Naga, Meitei le ZRA tupung hna cu Kawlram ah umnak nawl pek lo ding le SAC nih doh piak ding in Delhi cozah he biakamnak an ngeih ko nain MAH nih a zulh ti lo. Sagaing, Kachin le Chinram (Tonzang peng) ah zalon tein umnak nawl tu SAC nih an pek hna. Sakhan tampi zong an siam ter hna I zalon tein cawlcanghnak nawl le India cozah dohnak nawl cu SAC nih an pek hna. Sipuazi caah Bing an cin hna I Rithaisii phunphun in Sipuazi an tuah rih. Cu bing an cin mi le Rithaisii Sipuazi an tuah mi cu Rallokap bawi rual, Palik bawi rual, an minung, an fanau le Crony hna he an tuah ti hna caah SAC caah hlawknak tu ansi.
Manipur ah Meitei / Katei le Kuki / Zomi karlak ah achuak mi buaibai nak le tuksapur thahnawnnak cu Kawlram ah zalon tein MAH te SAC nih cangvainak nawl an pek mi in aa thawk mi asi. India cozah nih SAC he an I hawikom ruangah Manipur bantukin thil asi khawh mi tampi an um rih. Abikin asi khawh nak hmunhma cu India Nichuak Chaklei ramri thluan ah asi te lai. Cu ramri hmunhma ah buaibainak cu a zual hma tuk te lai. Cu nih a hnursuan bik ding mi cu India cozah nih aa ruahchan bik mi le a chunmang sangbik asimi (AEP) hmailei ruahchannak Simankin pi asi lai. India (AEP) nih Kawlram ah Simankin vialte lutter an timh mi vialte cu Dindaihnak le humhimnak aum lai lo caah hmailei India Maha Biuha ṭhanchonak caah dawnkhantu bik asi te ding mi SAC tuahserhnak asi lai.
India mino tampi ningcang loin le phung ning loin a zuarthlai I a hremh tu BGF cu SAC nih dantatnak le azizutnak tuah loin an thlah sawh ko hna. Pauchuak Dohthlennak ah BGF cu SAC cozah he aa kawp mi ansi. SAC Rallokap he SAC a dohtu EAOs le PDF cu BGF nih an doh pi hna. BGF caah Thailand ramri asimi Kawlram ah Sui Kokku Simankin le khuapi thar cu BGF nih an siam. Sui Kokku ahcun India mino tampi cu zuarthlai an tawn. Hramhram in rianṭuan ter ansi hna. An tlaih hna I duh poah in an hremh hna, an hlen hna, nain SAC nih an zohsawh ko caah, India cozah nih Sui Kokku ah harsatnak phunzakip a tawn mi India mino tampi cu an chanchuah khawh ti hna lo. India cozah nih Kawlram Rallokap cozah SAC aa bochan nain, Sui Kokku ah BGF a bawmh tu le a tuah tertu cu MAH lila asi caah India caah chuaknak lam a pit cang. Aa chuahsual mi aa hngalh ko nain Tuluk zuamcawhnak caah India nih SAC aa hawikom rih ko.
India he an biakamnak pelte hmanh a zulh lomi MAH te SAC Ralhrang cozah hi India cozah nih kaltak can a cu cang lo maw tiah Vawleipi Politicians rual nih an ti dih cang. India cozah nih MAH te SAC pressure pek awkah a tuah hma tir ding mi cu Kawlram le mipi aiawh tu asimi le Tlangcungmi hna aiawh tu asimi phu hna siseh, EAOs (KIA, CNA tbk) he siseh, I chawnhbiak in I hawikom can kha a phan ve cang. Cutin an tuah lo ahcun Canrau lo teah Tuluk nih tei tuk lo ding in aa zuamnak vialte le India caah hmailei ruahchan nak nganpi/ sipuazi / power ah ṭhanchonak le Lianngan sunparnak vialte cu thetse cung ah ti thlet bantuk asi te lai.
Cucaah India nih thlennawnnak an tuah hrimhrim a herh cang. An lungput le an policy thlen hrimhrim an herh cang. Tuluk nih an tuah bang in an tuah a herh ve cang. Tuluk cu SAC he aa hawikom bantukin NUG, EAOs, PDF tbk he aa hawikom i, an kaphnih in a bawmh veve hna. NUG hawikom EAOs hna he aa kawp bantukin SAC hawikom EAOs he zong a kawp thotho mi Tuluk ansi. Cucaah India nih an tuah hmasat bik ding mi cu NUG le CNF he hawikom siam hi asi. Hawikom siam lawng siloin naih niam tein anmah he an um a herh bantukin CNF / CNA / CDF caah an herh mi hriamnam le dollar zong a bawmh awk asi cang. A bawmh khawh lo tal ah zalon tein hriamnam cawknak nawl le phawrhnak nawl kha a pek a herh hrimhrim cang. Cutin an tuah lo ahcun Tuluk phan khawh nak lam cu India caah a lam a um lo tluk hi asi cang. India nih cutin an karhlan mi an thlen lo ahcun Tuluk nih Vankau le kengcung chuan in vawlei ah India cu a thluk lai I, tho khawh ti loin Tuluk nih vawlei ah a tengh te lai.
Cucaah India nih a pakhatnak karhlannak ah a tuah tir ding mi cu Federal democracy caah Dohthlennak a tuah tu phu le mipi ralkap hna he chawnhbiaknak an tuah pah in an herh mi an bawmhchanh hna awk asi. Tuluk he superpower le sipuazi ah aa zuamcawh khawh dingmi India si awkah Tuluk nih an tuah mi kha a tuah ve awk asi. Tuluk cu Tuluk ramri a humhual mi KIA, TLNA, UWSA, MNDAA, NDAA, SSPP, tbk he hawikom an si lawng siloin hriamnam le an herh mi vialte a bawmh dih hna. Jet Fighters kahnak tiang in a bawmh hna. Tuluk Gasoline le Pipeline humhual awkah Simankin aumnak AA cu Tuluk nih an herh mi kip a bawmh hna. Tuluk pipeline lamthluan him nak ding ah le Tuluk Simankin le project umnak kip ven piak awkah NUG he hawikomhnak cu Tuluk nih fek tein an siam. Tuluk Simankin hrawk lo ding in NUG nih PDF cu an fial hna. A hnu ah USA cu NUG nih an kaltak I Suu Ywe Luat timi mumal in Tuluk nih Pauchuak Dohthlennak daih ter awk ah hma an lak khawh.
Suu Ywe Luat timi cu DASSK luatter, thimhnak tuah, MAH / Ralkap vs. DASSK / NLD savo phawt in Democracy ah kir ṭhan ti hi asi caah USA, UN, EU, ASEAN, Japan, Australia tbk tiang nih cucu thazang an pek mi asi. Cu lam cu India nih an zulh lo ahcun Tuluk nih a tei tuk te lai.
India cozah nih a pahnihnak karhlannak ding cu: Hmailei ruahchan nak caah India Simankin vialte cu rawkral lo tein le him dam tein venhim a herh. Cucu SAC kuttang ah aum khawh lo ding mi asi. Aruang cu SAC nih India nakin Tuluk cu an hawikom dueh I an papek deuh caah asi. SAC kuttang ah India Simankin ṭha tein tuah khawh ding cu Dindaihnak aum lo caah asi khawh lomi asi. Kawlram Dindaihnak um awkah SAC nih an tuah khawh hrim lo caah asi. India I hmailei ruahchan nak nganpi asimi Simankin humhim awkah le venhim awkah siseh, Kawlram um India Simankin le ṭhanchonak lam tluang awkah India nih Kawlram mipi cu tehte piah le hmuhsak a herh tuk hrinhran can asi. Cucu mipi le vawleipi hngalh in India nih an thanh I biakamnak an tuah aherh mi asi. Zeitintiah Kawlram cu India le Tuluk zuamcawhnak ah abiapi ngai mi ram asi.
Cuticun India nih Kawlram mipi hmuhsak le tehte piah a herh mi hna cu: Democracy le Federal Dohthlennak a tuah tu hna le Kawlram mipi lei ah ka um I ka bawmh hna timi a langh ter a herh. An kan bawmh khawh rih lo zong ah bawmh aa timhnak kong an phuang a herh. Bawmh awkah India nih Lungthin an ngeih ko timi hmuhsak a herh. Kawlram he pehtlaih in ramdang Policy ah SAC Ralhrang tuahserhnak cu kan ngaithiam khawh lai lo tiah an siam a herh I cucu an kan hmuhsak a herh.
A pathumnak ah India karhlannak ding cu: SAC nih India nakin Tuluk he papek in (Usa pekin) aa hawikom caah India nih Tuluk a lawnh khawh lai lo I a phan khawh lai lo tihi tuahserhnak in mipi an kan hmuhsak a herh. CNF / CNA / CDF siseh, Democracy le Federal Dohthlentu phu he siseh, hawikomhnak siam zawkzawk awkah hma lak zau seh law, bawmh seh. Ralhrang MAH te dohnak caah an herh mi le hriamnam bawmh seh. Cuti locun India nih Tuluk zuamcawhnak caah ṭhanchonak lam aumlo.
4nk: India ram limhang le miaknak an hmuh khawh nak hnga, Mizoram in Chinram lei ah ramri lawnh in mipi bawmhnak le chanchuahnak an tuah a herh. Cutin an tuah khawh ahcun Vawleipi nih hmaizah mi le upat mi India cozah asi lai i, Ralhrang MAH he aa hawikomnak cu an maimilh piak khawh te men hnga. Mocha thlichia bawmhnak nak cu India cozah nih SAC Rallokap cozah kut ah pek in an ṭuan nain India sipuazi caah lettalam tuin asi diam ai. Vawleipi nih hmaizah ding ah le India sipuazi caah Mocha bawmhnak cu kawlram an pek ko hna nain, Rallokap kut ah a phan hnu cun Mipi le harnak tawn mi sinah a phan ti lo. SAC upa lutlai hna rumnak le siṭhatnak tu ansi diam. SAC upa lutlai le hruaitu hna nih India cozah Mocha bawmhnak cu anmah pumpak rumnak ah an hmang.
International le Vawleipi hmuhsak awkah India Miharsa (Mocha) bawmhnak cu SAC kut ah aphan tikah SAC nih Propaganda ah an hman I anmah rumnak ah an hman ai. Mocha thlichia ruangah harnak a tawn mi hna sinah India bawmhnak cu a phan ti lo caah India caah a ṭha lo ngai.
5th nak: UNCHRO Maha Minci Zung, Delhi nih Ralzam hna dirhmun asimi RSD cu India nih Vawleipi hngalh in a cohlan a herh. India nih Exit Permit an pek hrim hna a herh. Phungning loin aummi le ṭhialkam mi an si tiah atimi kha India nih a hnawn a herh. Hramhram loin Ralzam tlaihkhih mi tuah ti hlah seh. RSD biatak tein I hmaithlak khawh nak ding caah Mizoram ah UNCHR Kusale / Palai / Office tuah a herh hnga. Vawleipi le international ah India limhang cuaithlir awk ah tuah aherh hrim mi asi.
6th Nak: Ramthumnak ah um awkah cohlan ciami Kawlram Ralzam hna cu arannak in India in chuahnak nawl a pek awk asi. Kawlram le Chin mipi he pehtlaihnak le chawnhbiaknak ah alam a tluang lai I Kawl mipi nih zumh awkah a lam aum chunte asi. Ramthumnak ah kal awkah New Delhi ah a hngak mi kawlram mi (Chinmi) 10000 deng cu India cozah nih chuahnak nawl an pek duh hna lo caah kum 13 – 15 a hngak cangmi an um. Cutin a tuah I biachahnak a ngeih khawh ahcun Kawl Ralkap duhning le policy he aaralkalh mi asi kha Kawl mipi sinah a langh ter btk asilai.
7th nak: Kawlram le International ah SAC hmunram cu an bit chin lengmang I hmunhma ngeih lo bantuk ansi cang. Hmunhma cheukhat lawng therphang ngai in a cheu bang in an humhual khawh. Tuluk nih kawlram ah a humhual mi ram, sipuazi le Simankin tbk cu nikhat hnu nikhat in an kau chin lengmang. Maha Biuha in kawlram an hip mi hi an tam tuk hrinhran. Tuluk nih kawlram le SAC cu chakhri an tlaih cang ti khawh asi cang. India nih Kawlram ah Tuluk zuamcawh khawh nak ding caah Pauchuak Dohthlentu phu hna le Democratic phu hna sinah a dirh I an kan bawmh a herh. Cutin a tuah duh lo ahcun India caah Siivai tu asi cang lai. Ralkap Anasin le Anasin muisam in hiptu Tuluk Tei awkah le zuam cawh khawh awkah aṭhabikmi lam thluan cu Democracy Dohthlen tu hna bawmhchan le Federal democracy siam awkah aa zuam mi phu le parties hna he naihniam tein hawikomnak siam hi asi. Cunih cun India caah alamkip in a tluang I aa ruang mi le a fekmi Ramdang Policy kha a chuahpi te lai I India superpower caah Bawmhchantu asi te lai.
Cucaah India nih aa hawikom awk le a bawmh ding mi cu NUG Kusale rual, EAOs hna an si. Anmah he ṭuanṭi nak in aa thawk mi Local Ukpennak phunglam aa siam khawh ding ah anmah he naihniam tein I hawikomnak cu India nih a siam hrimhrim awk asi. Hawikomhnak lawng siloin an herh mi vialte a bawmh hna awk asi. Cutin a tuah lawng ah India nih Kawlram ah Tuluk cu a zuamcawh khawh lai I, Kawlram ah Tuluk hipnak a zawr ngai ve te lai. Cuticun India nih Kawl le Vawleipi ah a limhang an cuaithlir khawh hlei ah, Mipi lungrual nak le pumkhat sinak zong a hlawhtlin ngai te lai. Kawlram mipi nih Tuluk cu an huat tuk mi asi caah India tu an bochan dueh cang lai caah Tuluk Sipuazi le Company siseh, Tuluk hipnak siseh, Mipi nih India bawmhnak in an zawr ter khawh ngai te lai.
Kawlram a uk khawh ti lomi le a hrawk dih cikcek mi MAH le a min a chiat tuk hrinhran mi SAC cu India nih pumpi bawmh in a bawmh mi nain a ṭha deuh saumau mi dirhmun ah India zong aphan colh ve te lai. Cansau a nguh I a tluang mi Investment le pehtlaihnak ṭha cu India nih kawlram ah asiam khawh ve te lai. Kawlram mipi le ram nih Tuluk nakin India he hawikom nak le a pehtlaih zungzal kha an duh deuh te lai. Democracy le Federal cozah cu mipi duhning in ram hruai ding asi lai caah India caah Hlawtnak lawng te asi te lai. Mipi nih duh cang ahcun Uktu nih an elh ngam ti lai lo. Cucu a hngalh ko buin India nih a pahchih awk asi ti lo.
India nih SAC Ralhrang an komh I an bawmh nak cu atu bak ah ngawl sehlaw, Mipi lei ah kir can a cu tuk cang. Kawlram ah India nih power ngei awkah hmunhma hip aa zuam cuahmah mi cu Tuluk he zuamcawh mi asi. Cutin aa zuamcawh buin Kawlram mi caah India cu Second Tuluk ram asilo nak hnga hi a biapi bikmi asi. Tutan Kawlram mipi caah India dirhmun cu Second Tuluk ram bak an si ko. Tuluk an huat bantukin Kawl mipi nih India an huat lan ding cu apoi ngai te lai. Zeitintiah India Maha Sipuazi caah a biapi bik mi Kaladan Multiproject le ASIA lamthluanpi cu Chinram Paletwa – Rakhine ram in Thailand tiang aa peh mi asi. Cucun India ram Gas le mei caah (Abikin Mizoram) India nih Maha Simankin a ngei. Cucu Mipi nih kan duh lo I kan hrawk, hnahnawh nak kan tuah ahcun a loh te lai. Cucaah Mizoram mipi le YMA YLA MTP tbk le Mizo NGOs rual nih India cozah sinah Chin mipi caah kan au ve a herh ngai.
India amualpho le a thangchiat mi cu Vawlei kili um Kawlram mi (Chinmi) sin lawngah siloin, Ramdang um India mipi tampi sinah a limhang a zawr ngai mi India Cozah ansi. Cucu India mumal, dundan le Policy tuah tu le Siamtu siseh, ruahnak petu Mifimthiam rual nih siseh, an hngalh awk asi pin ah an I ralrin ngai a herh mi thil asi cang.
India Policy tuahtu le hlathlai tu bu hna nih Kawlram cu hlan lio he aa lawh ti lo I tampi aa thlen cang ti hi an hngalh awk asi. MAH nih uknak a lak hlan kum 10 chung Democracy thawtnamnak le zalonnak a tep cang mi kan si tikah hlanlio kan sining bantukin India cozah nih an kan tah lo hi a biapi ngai. A cheubang zalonnak le Democracy hnarcheu a tep mi Kawlram mipi kan si ko nain kan I hlau cang I hlanlio bantuk kan si ti lo. Hnarcheu Democracy hmanh sisehlaw, Kawlram mipi cu Democracy phung in thimhnak cu zalon tein voi hnih kan tuah cang tikah Mipi nih kan zapi tein Democracy ah kan I tel cio. Bu kip le NGOs kip nih Democracy ah kan I hliphlau cio I kan thazang dihlak in I teltum cio asi. Ralhrang Rallokap nih Uknak an kan chut tikah Vawleipi ah Democracy ram lian pakhat asi mi India nih Democracy phu le Dohthlentu phu cu an kan bawmh lai I an kan ṭanhpi lai tiah kan I ruahchan caah Ralkap Uniform he asimi Ralhrang cu kan tei colh hna lai tiah mipi nih kan I ruahchan ngai.
Ralhrang Rallokap cu cihmih awkah thluk awkah Kawlram mipi nih a fekmi biakamnak tuah asi cang. Tuluk nih SAC a bawmh lai tiah kan hngalh cia bantukin India nih Mipi an kan bawmh lai tiah kan i ruahchan ve nain India nih SAC an bawmh nain Mipi nih kan biakam nak cu kan let hlei ti lo. Bawmhtu ramdang hna he SAC cu kan doh cuahmah hna I kan tei lai te ah Tuluk le India tbk nih an bawmh caah nihin tiang SAC kan thluk khawh lomi cu asi. Innpa ram le Japan, Singapore tbk ram hna nih MAH te SAC cu an bawmh ko nain Mipi lungṭhawnnak le I hliphlaunak ruangah SAC nih an kan tei khawh hlei lo. Hriamnam le an herh mi vialte cu Tuluk le India tbk nih SAC cu an bawmh ko hna nain, Rallokap nih alamkip in hremhnak phuntling le tukthahnak lak zong ah Rallokap doh zia cu mipi nih kan thiam tuk cang. Lungthin le thazang ah kan ṭhawn chin I kan intuar khawh ngai deuh cang. SAC nih fawi tein tei khawh ding mi Dohthlentu kan si ti lo ti hi India nih an hngalh can a cu tuk cang.
Kawl mipi nih India cozah an hmuh dang cu: Tuluk le Russia bantukin Phungning in Rallokap a bawmh tu ansi, Kawl mipi hremthatnak ah SAC Ralhrang he I bawmh in a tuahto tu an si tiah India cu hmuh asi. India cozah thanhca le news cheukhat ah kan hmuh mi cu Kawl mipi lei ah a ṭanh bantukin le Kawl mipi sipuazi le siṭhatnak bantuk an si nain, atak in an tuahserhnak ahcun SAC Rallokap bawmhchan tu lawng ansi. India Cozah tuahserhnak le bawmhnak cu Ralhrang Rallokap hlawknak asi.
Tutan cu India PM Modi cu USA a tlawng. USA Tamada Biden he Kawlram kong ah thanhca an chuah mi cu Mipi lei ah um bantuk asi nain a takin India nih an bawmh mi le an support mi cu SAC te MAH tu asi. Kawlram Democracy ah kir ding, Nuhrin covo zalen ter ding, Ramkhel thongthlak mi le hramhram in tlaihmi vialte thlah dih ding, DASSK le MAH biaruah ding, aatel dingmi vialte he cabuai cungah biaruahnak in Kawl ram Raldohnak ngawl ter ding, thimhnak tuah ding, Humanitarian bawmh nak pek ding tbk hna aa tel nain India cozah nih an bawmh cu Mipi le Dohthlentu phu siloin Ralhrang SAC cozah tu asi. USA ah Modi biachim mi zoh tikah Pau Dohthlennak tuah tu mipi he I bawmh ding timi cu a lawh ngai ko nain, hmailei ah zeidah a lawh hnga, zoh te ding mi cu asi rih ko.
India nih MAH te SAC an bawmh mi cungah a thinhung mi hi kawl mipi lawng kan si lo. Ramdang ah aum mi India mipi relcawk lo ko hi an thin a linh bik mi cu ansi. Vawleipi ah India limhang a zawr tuk caah an ningzak an celh ve cio ti lo. Hramhram in mipi thahnawn tu Kawl Rallokap a bawmh tu India cozah cu Ramdang um an miphun nih ngaithiam khawh lo ding tiangin a cungah an lungfak hrinhran ko. Cukong an tuak fatin te an lungfak le an thin linh hi an celh cio tawn lo mi asi. An zai ve tawn. Ramdang um India mipi nih Kawlram mipi lei ah an um ko nain an cozah BJP nih SAC lei ah aum i a bawmh mi cu an duh hrimhrim lomi asi.
Thil aa ningcang lio le thil a tluangtlam pah lio ahcun India thil tuah mi hi thuh khawh asi ko nain BIMSTEC le Track 1.5 meeting bantuk can ah India cozah an ṭial hi thuh khawh asi tawn lo. BIMSTEC timi cu Bay Of Bengali Initiative for Multi – Sectoral technical and Economic Cooperation asi. Bengali Rili Sipuazi le fimthiamnak lei tbk funtom in a buin rianṭuan ṭinak ti asi. Kaladan Multipurpose Project le India le Bangkok a pehtlaih termi ASEAN Highway lampi thluan zong aa tel. Cu Simankin lianpi cu India cozah nih SAC cozah he ṭuan an duh caah SAC cu an duh mi vialte an bawmh. Mipi thahnawnnak hriamnam le thilri, fimthiamnak zong in SAC cu an bawmh rih hna caah Ramdang um India mipi le kawl mipi an thinhung chin mi cu asi. Hi hi thuh khawh mi thil asi lo I vawleipi hngalh in India nih Vawleipi Ralhrang bik he an I hawikom I a bawmh hna timi hrim nih India le Democracy limhang a zawr ter dih.
India cozah nih SAC luzik MAH cu abiapi tukmi Meeting le Conference ah an sawm caah India cungah Kawl mipi le Ramdang India mi lungfaknak cu a zip ah a phan cang. Kawlram mipi le Democracy thlanglamh tu le zeirello tu India pei an si ko hi tiah Vawleipi nih an ti cang hna. India tuahserhnak cu Kawlram mipi puakkek nak le lungfaknak lawng a pek caah India hmailei sipuazi le superpower caah a ṭha hrim lomi asi.
Cucaah India nih an ṭial thlen a herh, an ho thlawngh a herh. An ziaza le an lungput kaltak in thlen a herh. An policy le an mumal thlen a herh tuk cang. Cutin an tuah lo ahcun Kawlram ah India cu Second Tuluk asi lai caah India caah a ṭha lo ngai mi thil le rawkralnak a phan khawh mi asi. Ralhrang SAC an bawmh bantukin CNA CDF democracy le Federal Dohthlentu vialte he hawikomnak siam sehlaw, kan herhbau mi kan bawmh ve cang seh, harsatnak phunzakip he aa ciah mi Kawlram mipi cu tampi kan bawmh sehlaw, Kawl mipi sinah um ve cang hna seh.
BIMSTEC timi Mirang holh in: What is the Potential of BIMSTEC, Kaladan Multimodal Project links India and Myanmar. Asian Trilateral Highway connecting India and Thailand through. In February 2004, Nepal and Bhutan became full members. On 31 July 2004, in the first Summit the grouping was renamed as BIMSTEC or the Bay of Bengal Initiative for Multi Sectoral Technical and Economic Cooperation.
India Cozah nih SAC an bawmhnak cu Tuluk duhning a nung mi SAC ruangah asi. Kawlram ah Tuluk le India zuamcawhnak ah Tuluk nih tamtuk in India an tei nak cu Tuluk nih SAC le Dohthlentu phu hna le a kawp hna I a bawmh hna caah asi. India cu SAC lawng an I hawikom I Dohthlentu phu le mipi zei ah an kan rello. SAC cu tampi an bawmh nain Dohthlentu phu le Mipi cu an kan bawmh duh lo. Cucaah India nih Tuluk tei tuk lo kha a duh I hmailei India Sipuazi caah Dohthlentu phu hi SAC nakin hawikom ah kan siam deuh sehlaw, tampi in kan bawmh seh. Credit: Saya H. Rung Kaw