Nihin Loikaw Kahdohnak Ah Mizapi Ralkap Pakhat Nunnak Liam!

Nihin Loikaw Kahdohnak Ah Mizapi Ralkap Pakhat Nunnak Liam!
=========
Nihin January 8 Kayinni ramkulh Loikaw khua kahdohnak ah mizapi pakhat a nunnak aliam. A nunnak aliammi ah Kayinni Army (KA) ralkap chungtel asi tiah theih asi.

Matupi Ah Lamhmuh Saktu I An Hmanmi Hna Khuami 2 Ruak Char, Atang Mi Hna Zong Thah Dawh Ti’n CDF Nih Chim. Chin ramkulh, Matupi nitlaklei khuali in khuami 9 hna cu January 5 ah ralhrang nih lamhmuh saktu dingah an hruai hna i, cu hna chung in pa 2 cu an ruak ramlak hmun pakhat ah hmuh an si tiah Matupi CDF nih an chim.

Khuami 9 hna hi Bawthia khua in 2, Kihlai khua in 2, Case khua in 2, Ngalai khua in ralkian mi 4 an si.
Khuami hna hi kum 40 leng le kum 60 leng mi pa an si hna. Kahdohnak achuahnak Ngalai, Case, Tipaw, Kihlai khua in mizapi singkhat leng a himnak hmun ah an i dor hna.

ASEAN CHAIRMAN CAMBODIA TANGAH MYANMAR ZEIDAH A LAWH TELAI! A hmasa in ASEAN (Association of South-East Asia Nations) tuanbia tawi ka chim ta lai. ASEAN Bu hi Aug. 8, 1967 ah ram nga (Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore le Thailand) hna nih an rak dirh. Jan. 8, 1984 ah Brunei; July 20, 1995 ah Vietnam; July 23, 1995 ah Laos le Myanmar; April 30, 1999 ah Cambodia tiin an hung luut hna i, atu ahcun ASEAN cu member 10 umnak bu asi. ASEAN i a Motto cu, ” Fuh-panhmi pakhat, Chuah-kehnak pakhat, Mibu bukhat” (One Vision, One Identity, One Community) ti asi. ASEAN a dirnak tungpi pathum (three pillars) hna cu; Political and Security Cooperation, Economic Cooperation le Socio-cultural Cooperation an sive.

ASEAN chungtel hna nih Chairman tlaih hi kum fate an i chawng lengmang. 2020-21 kha Brunei nih Chairman a tlaih i, 2021-22 cu member hna theihpi tein, Oct. 28, 2021 ah Cambodia ram nih a chawn cang. Atu hi Cambodia ram nih Chairman voithum a ṭuannak asi cang.

Atu-ah Cambodia Prime Minister aṭuan liomi Hun Sen hi mizeidah asi tiin apehnak ka van tuah ta rih lai. Amah hi Aug. 5, 1952 ah lothlomi chungkhar in ahung chuakmi asi i, a hngakchiat lio amin cu Hun Bunal asi. Khmer Rouge ralkap a luh i kum hnih hnu, 1972 ah Hun Sen tiin amin aa tleng. Cambodia ram Civil War achuah lio, 1977 ah Battalion Commander zong arak ṭuan cangmi asi. Civil war adih hnu; 1979 in 1986 le 1987 in 1990 tiang Cambodia Foreign Minister zong arak ṭuan cang.

Ruahlopiin, Dec. 1984 ah an Prime Minister Chan Sy athih caah Hun Sen nih 1985 in 1993 tiang Prime Minister rian atlaih. United Nations tawlrelpi nak in 1993 ah thimnak an tuah i, Funcinpec Party nih Hun Sen party CPP (Cambodia People’s Party) cu a teiko nain, Hun Sen nih a pom duhlo. Remnak an tuah hnuah, an Siangpahrang Norodam Ranaddh cu Prime Minister pakhatnak le Hun Sen cu Prime Minster pahnihnak tlaih ter ansi. An rianṭuan ṭinak (Coalition) aa rawk caah, ralkap ṭhawnnak i bochan in Hun Sen nih nawlngeihnak kha 1997 ah achuh i, nihin ni tiang i peh thluahmah in kum 37 (30+7) chung Prime Minister rian atlaih.

An party CPP a tei khotu ah an ruahmi; CNRP (Cambodia National Rescue Party) chungtel pawl kha a phun² in hnahnawhnak apeek leng- mang hna. Zei le zeidek hrokhrawl in sonhtarhnak ah a hman i, micheu atlaih hna i, thong ah a thlaak hna. CNRP hruaitu hna cu ram chungah um ngamlo in a tuah hna ruangah zeimawzat nih Cambodia ram an zamtaak ve. Prime Minister Hun Sen nih ram a uk chngah hin Cambodia ramah nuhrin covo buarnak a phun² atuah tihi nitlak lei ram pawl hmuhning asi.

Hun Sen nih Communist (Marxist) i hruai ning hi duh ngai dawh asi. Tuluk he ramkhat le ramkhat i pehtlaihnak (Diplomacy) ah siseh, Chawlehnak leiah siseh, ṭhawnter chin vima aa zuam. BRI (Belt and Road Initiative) kong lebang ahcun Tuluk kha za ah za bak a ṭuanpitu ram asi. Sydney Morning Harald nih a ṭialning ahcun, “Prime Minister Hun Sen cu nawlngeihnak faaktuk i a hmangmi uktu asi pinah, nawlngeihnak hmunkhat lawngah (Centralized Power) chiah a duhmi asi rih. Cupinah, a rumnak kha zaang-ennak (violation) le ei-hmuarnak ca zongah a hman tawn. Amah vengtu hna kha Cambodia ralkap nih ngamhlo ding tiangin a thuam hna” tiin a chim.

2018, June thla ah khan Cambodia mipi sinah hi hnu kum 10 cu nan duh zong duhlo zongah kan uk rih hna lai tiah achim. Culawng asilo, a mipi hna cu Prime Minister asinak in nan ka duhlo i, nan ka dawi/chuah asiahcun, Cambodia ram cu khahlan btk. khan raltuknak ram (State of War) ah ka ser ṭhan lai tiah atu le atu aṭhihphaih lengmang hna ti asi rih. Cu caahcun, EU le nitlak lei ram hna nih an ngiat pengmi uktu a si. An i pehtlaihnak zong a paangpar (ahme) ngai² tikhawh asi rih. Afapa kum 44 mi hi amah rian chawngtu dingah training apeek cuahmah lio asi tiin micheu nih anchim hawi.

2021, Oct. thla dih laiah Brunei ram tawlrelnak in Online ASEAN Summit an tuah. Cu lioah, Myanmar ralkap cozah nih hnatlaknak (concensus) phun nga an rak ngeihmi atuah duhlo ruangah sawm asi velo. Khuaruahhar ngai asi, Hun Sen nih Myanmar ralkap cozah a ṭanh tak² tikha fiang tein alanghter. Zapi theih asiko. Abia ci zong acang ngai². Ka khat/hnih tein achimmi ka van chim lai. “ASEAN nih Myanmar ram hi ASEAN innpi in kan dawi lailo. Mahhi zawn ah, United Nations nih ahman liomi Formula hi ASEAN nih kan hmang lailo, aa khatlo tukmi thil ansi” tiin a chim.

Ralkap cozah i ramdang vuanci, Wunna Maung Lwin nih Hun Sen hi arak hminh tuk cang caah maw asi hnga, asilo-ah, Hun Sen hi arak sual tukmi uktu asive tikah adang uktu-sual pawl theihthiamnak a ngeih ruangah dah tihi ruah len awktlak asi.

Adonghnakah, Cambodia Chairman ṭuannak tangah ASEAN nih Myanmar ram i a hmailei aceuter kho lai ti ka zum lemlo. ASEAN kai bochannak aniam suaumau rih. Asinain, zeilei pohah zumh awktlak tak², ASEAN chungtel ram nga/ram ruk an umko ti belte philh hna hlah usih! ASEAN Chairman Hun Sen cu aa letlo ahcun nihin le thaizing (Jan. ni 7 le ni, nihnih caam in Myanmar arak tlawng lai. Myanmar buainak azual tertu, Khual-chia siloin, daihnak achuahpitu Khualṭha sihram ko seh! By Siang Kung Tz.