Min Aung Hlaing nih ASEAN Pawl Bia A Ngai Duh Ve Lo, A Cohlang Bak Ve Ti Loh!

Min Aung Hlaing nih ASEAN Pawl Bia A Ngai Duh Ve Lo, A Cohlang Bak Ve Ti Loh!
=======
ASEAN ASEAN Special Envoy i NUG aiawhtu Palai pawl he tonbiaruah a herh nak kong nawl nak cu SAC ralhrang nih an cohlang lo. Febryayry ni 20, SAC ralhrang riankhinh ramkhel vuanci zung nih thawng an thanh mi ah SAC ralhrang lei nih sahrang tiah ruahmi pawl he ceihhmainak ngeih ding cu kan cohlang lo tiah thawng a thanh.

February ni 17, Phnom Penh ah tuah mi ASREAN ramkhel vuanci tonbiaruahnak a dih hnu ah Myanmar ram buainak kongkau ASEAN Special Envoy, Cambodia i ramkhel vuanci zong a si mi Mrs. Prak Sokhonn nih a ra lai mi March thla chungah SAC ralhrang he tonnak ngeih ding le mah khuallam ah NUG Palai pawl he zong ton biaruah aherh nak kong a chim.

NUG cu SAC ralhrang nih sahrang tiah auh hna i hmaitong biaruah dingah acohlang lo caah ASEAN Special Envoy lei nih acat mi hlei bantukin fonhtonh ka duh hna tiah Prak Sokhonn nih a chim. “NUG he tonbiaruh dingah acohlang than la ti lo hopaoh nih ruahcia a si bantukin, ASEAN zong nih a ruah cia mi afian cia mi a si cang. Atu Min Aung Hlaing nih a chim mi cu ASEAN Special Voice cu an mah lei nih ton ter a duh mi minung cu ton duh a si ah cun Myanmar ram tiin maw a chim mi a si” tiah a chim.

ASEAN ramkhel vuanci ton biaruahnak ah Malaysia ramkhel vuanci nih SAEAN leiin NUG he hmaitonh in ton a herh bantuk in Indonesia ramkhel vuanci zong nih ASEAN Palai cu Myanmar buainak kong cu abikin thazaang chuahin tonbiaruah ceihhmai dingah aherh bikmi a si tiah a chim.

MIRANG RALKAP THANTLANG AN RAK LUHNING (Raldohnak Tuanbia). Hi tuanbia hi Bertram S. Carey (Assistant Commissioner, Burma & Political Officer of Chin Hills) le HN Tuck (Extra Assistant Commissioner, Burma le Political Officer of Chin Hills) hna nih an chuahmi; The Chin Hills, CAREY TUCK timi Cauk chung in atam deuh cu laak asi tikha a hmasain chim ka duh.

March 21, 1891 ah Tashon (Tlaisun) ralkap bu cu Falam in Hakha leiah an rak kir. Cu lioah Zokhua i mirang ralkap umnak kha kah asi i, sentary cawng an hliamh. An van dothlat tikah, mizei nih dah an kah hna tikha fiang in theih asilo. Zokhua le a kiangkap khuate i Lai pasalṭha pawl sidawh ansi. Zokhua chungah acangmi asi caah, Zokhua nih mawhphurhnak an ngei an ti i, Mirang uktu hna nih dantat dingin timhlamhnak kalpi asi. March 23, 1891 asi i, Mr. Ross (Political Officer) hi leave (akhuanh) alaak i Kawlram lei a kir lio le Zokhua i ai dinh lio te asi.

Mr. Ross nih leave alaak caah a ai-awh in Lieutenant Macnabb kha Polical Charge of Southen Chin Hills rian a peek ta. Cu btk.in, Zokhua ah i kah-nak achuah ruangah, Mr. Ross cawng (escort) dingin ralkap le meithal zeimawzat kha Hakha ah cah chap asi. Zokhua ralkap Post an kah ruangah Zokhua khuabawi cu Rs 400 in dantat asi.

March 29 ahung si i, Lieut. Macnabb cu Thantlang palpah in Thau tiang phaan dingin khualtlawn aa thawh. A zultu ding ralkap bu cu, 39th Garhwal Rifles an si i, ralkap 100 le miakpi (tlangkahnak meithal) zun 2 an i ken i, Lieutenant Mocatta nih a hruai hna. An khualtlawnnak aruang pakhatnak cu; Thantlang ram ukbawi pawl he i ton i, khua le khua i chim tiloding le i thah i nawn i, milulaak hmang tiloin pakhat khat karlakah daite/i remte i umnak kong ceihkhaanpi ruah ah asi.

Mirang cozah nih khua le khua ralchimnak/i dohnak tuah tilo dingin phunglam a chuah hnuah, Thantlang peng mipi hi a zul duhlo bikmi an si tiin cozah chinchiahnak ah hmuh asi. Aruang pahnihnak cu; South Lushai Hills in thawngthanhnak caah lamkal an van thlahmi he i hmuhton kha asi rih.

Lieut. Macnabb le a ralkap pawl Thantlang an phaak tikah, Thantlang ramukbawi pawl hna cu zu an rak ding i, an rit deuh cang caah bia hal khawh le komh khawh zong an si hnalo ti asi. Cu caahcun khuate lei kal hmasa dingin an i tim i, Thau lei an panh. Cu lioah Hakha lei nih thirhri tukin thawng thanhnak an hmuhmi cu, Thantlang ramukbawi pawl cu Mirang colony kut tangah i peek an duhlo ruangah an pasalṭha pawl cu meithal, phaw le nam he Lahva kuangah mirang ralkap doh dingin an rak bawh hna tikha asi. Lieut. Macnabb he hmun khatah akal vemi Hakha ramukbawi le amah nih athimmi zeimawzat hna cu Thau khua ah cam ta rih i, Hakha leiah akir dingmi ralkap bu tukha a thaizingah hei dawi dingin timhlamhnak an ngei.

Cu lioahcun, Hakha i a ummi, Assistant Political Officer Mr. Tuck sinah Thantlang pawl nih Lieut. Macotta i a hruaimi ralkap bu cu kah an timh hna tiin report a hung phan. Cu btk.in thil umtuning asi tikah, ralkap bu aṭhawng ngaimi, Colonel Mainwaring nih a hruaimi hna cu Hakha in Thantlang lei kal dingin an i thawh. Thantlang cu a ni hnihnak zingka teah meithal zunkhat hmanh puahloin Col. Meanwaring le a ralkap pawl nih an laak. Khuaruahhar ngai asi. Zeithil dek umdawh asiko.

Pu Lal Luai le Pu Kio Luai nih an hruaimi, Thantlang pasalṭha hna cu Lt. Macotta nih a hruaimi, Thau lei in arak kirmi ralkap bu doh dingin Lahva kuangah an kal dih caah sidawh asi. Lahva kuangah Thantlang peng pasalṭha le mirang ralkap karlakah kahdohnak fak tak² in ahung chuak. Lt. Macotta nih ahruaimi ralkap bu pawl kha Lahva an phaak tlawmpal, thaithawh ei an i timh lio bakah i kahnak hi ahung chuak.

Lahva kuang le a kiangkap i nikhat chung i kahnak ah mirang ralkap 5 an thi i, Lt. Forbes, Jamadar Amara Singh le an hawi le minung 13 nih hliamhma an pu. Mahhi i kahnakah Thantlang peng khuate a tamdeuh an i tel ti asi i, Lai pasalṭha 500 nak tlawmlo nih meithal zun 300 he an rak doh hna hi asi. Thantlang peng pasalṭha chungin zeizat set dah an thi tihi theihfian asilo i, khuate lei ram ukbawi pakhat le pasalṭha zeimawzat an thi tiin mirang pawl record ah hmuh asi. (A thimi zat hi theihfian asilo/mirang chinchiahnak zongah an i khat hnalo).

Mirang colony ralkap pawl Thantlang khuaah luut kholo dingin Pasalṭha pawl nih an rak kah hna ruangah mirang ralkap pawl cu hnulei tolh buin Vuichip tlang tiang an kir ṭhan. Vuichip tlangpar i mirang ralkap pawl caan tlawmpal an i dinh hnuah, Lahva kuang leiah an hung zuang ṭhan. Culio ahcun Thantlang leiin i chonhnakah an hman tawnmi meiceu (signal light) btk. an van hmuh tikah, an hna ahung ngam i, thihnak in a luatmi btk.ah an i ruat cang hna.

Mah cu meiceu cu Thantlang khua ah a ummi, Col. Meanwaring sinin a rami signal light (Heliograph) asi tikha caan tlawmpalah an theih colh. Cu tikah, doctor, si-ai le adang an herhmi vialte cu meiceu/signal hmang in an hei cah khawh hna i, Lahva kuang ah i tong dingin an i timlam. Lampi thluangthluan Lai pasalṭha hna he i kahpah lengmang buin Lahva kuangah Thantlang lei in arak dongtu, Surgeon Kellawaller nih a van ratpimi hna he an i tong kho.

Thau lei in arak kaimi mirang ralkap pawl ṭhaṭhi in rawl an eilonak hi sml. 40 chung hrawng sidawh asi an ti. An rawl aṭaam tuk caah, i kahnak adai dih rihlo nain rawlchumh dingin an i tim ti asi. Hnulei i hmun ala mi, mirang ralkap cu Thantlang pasalṭha hna nih an kah cuahmah ko hna ti asi. Col. Meanwaring nawlpeek ningin ralkap bu hna cu Thantlang lei panh in an hung kai i, zan sml. 8 hrawngah Thantlang an phaan ti asi. (Caan ka ngeih ahcun Thantlang ramukbawi Dantat an sining in kan peh telai cu!) By Siang Kung Tz.