Kawl Ralkap Tthing MDF (Mara) Hruaitu nih CDM Palik (CDF-Mara Ralkap) Meithal in a Kah

Kawl Ralkap Tthing MDF (Mara) Hruaitu nih CDM Palik (CDF-Mara Ralkap) Meithal in a Kah
==========
Kawl ralkap a rak ttuan balmi Maraland Defense Force (MDF) ralkap haotu (စစ်ဦးစီးချုပ်) Pu Sipa nih CDM palik (CDF-Mara ralkap) Mang Hrin (25) cu March 25 zaan sml. 9:00 hrawng ah Ngaphaite khua ah meithal in a kah i a nunnak a liam, tiah Ngaphate khua upa nih The Chin Journal ah a chim.

“Meithal in a kaptu pa hi Kawl ralkap a rak ttuan tthingmi a si i atu MDF ah ralkap lei haotu a simi Pu Sipa a si. Kawl ralkap a rak ttuan lio ah bomb nih a kee ah a puah hnawh i pension in aa dinmi a si,” tiah a chim. Pu Sipa nih CDF- Mara ralkap haotu pakhat zong a phei ah a kah ve caah hliamhma a pu.

“Kan khua ah a rak phanmi MDF ralkap hi minung 9 an si. Hriamtlai cio kan si tik ah kan khua an rat cun thawng na kan thanh ta hmasa awk a si kan ti hna. Cu dih cun an hruaitu Pu Sipa nih kan khuabawi inn ah meithal a kan puah hnawh len,” tiah a cunglei upa nih a chim. March 25 zaan ah khua sianginn ah khuami, MDF le CDF-Mara biaruahnak an ngei hna i biaruahnak a dih hnu ah hi thil a can hi a si.

“Tha tein biaruahnak ngeih ding kan ti caah kanmah CDF-Mara lei cu meithal zong an i ken lo. Biaruahnak zong an tuah dih cang ko. MDF haotu Pu Sipa hi tlaih i ttha tein chimhrin biaruah ding an ti. A meithal chuh an timh ah CDF-Mara haotu pa cu Pu Sipa nih a phei ah a kah. Cun, CDM palik a simi Mang Hrin nih a zuan hnawh i a kah ve. Mang Hrin cu a nunnak a liam. Cu dih cun meithal voi 60 hrawng a kan puah hnawh i an zaam,” tiah thil sining a chim.
A nunnak a liammi Mang Hrin cu nihin March 26 zaanlei sml. 4:00 hrawng ah an vui.

Hi kong he pehtlai hin CDF-Mara nih CNF sin zong ah thawng an thanh hna i, CNF lei zong nih thil sining ttha tein kan hlat lai an ti, tiah a cunglei upa nih a chim chap. “Atulio thil sining cun MDF le CDF-Mara cu dirhmun aa ralkah tuk i biaruahnak tuah zong a har ngaingai cang lai. Hi thil a can hnu ah MDF upate lei zong in CDF-Mara sin ah pehtlaih i chawnhbiak le ngaihthiam halnak zong a um rih lo,” tiah a chim.

MDF hi atulio ah thazang 60 hrawng an si lai tiah an zumh i AA sin ah raldoh a cawngmi an si. SAC ralhrang nih Myanmar uknak an chuh hnu in zapi theih in a langmi hriamtlai an si nain SAC ralhrang doh an tim lo, Mararam kong tu ah cawlcangh aa timmi an si, tiah MDF kong a theitu hna nih The Chin Journal ah an chim.

Mizoram, Saiha khua ah hram a bunhmi “Mara Administrative Territorial Council” (Mara Hmunram Uknak lei Council) le MDF hi pehtlai in rian an ttuan, tiah Mara upa pakhat nih a chim. Hmanthlak: MDF Ralkap pawl, Credit: The Chin Journal

Maraland Defense Force & Mara Army (MDF) nih Thantlang Peng, Ngaphai te khua ah CDF Ngaphaite hna cu an va fuh hna ruang ah kaphnih kahdohnak a chuak i CDF lei in Salai Pawpaw Mahein cu a nunnak a liam tiah thawng kan theih.

Thawng kan theih ning ah, “Atu a thimi pa hi Min Aung Hlaing nih Myanmar ram uknak hramhram in a laak hnu Palek CDM a tuah mi a si. Atu bantuk in thil a cang hi nihin March 25 ah a si. A thimi lawng hi thawng kan theih khawh rih,” tiah kan theih.

Maraland Defense Force (MDF) le CDF hi aa fonh mi an si nain, CDF he fonh a duh lomi MDF chung in an um ve tiah theih a si. Thawngpang tling hlat khawh kan vun i zuam lai.

Interim Hakha Township Administration Information and Record Department. Editor Hmurka; Hramhram uknak kum khat le thla hnih deng a kal cuahmah ko bu ah IHTA cazuang zong thla khat chung zalong tein a zuang kho ve cang. Caan zeimawzat chung cu a hung zuang rih ko lai. Mizapi nan sin a rak zuan tikah, tlun inn kau pi nan rak onh cio naklai kan in sawm hna. Hi cazuang nih an phorh khawh mi hna cu capar, biazai, zarh khat chung thawngpang le a dangdang hna an si.

Nan sin a rak phanh le cangka, nan rel colh naklai le capar le biazai rak tial cio ding zong in kan in sawm hna. hi ca zuang hi Hakha peng mizapi ta a si i dohthiennak ca ah a si. Thingkung pakhat a dir khawhnak dingah a hram tampi a um lawng ah a nun khawh bantukin; dohthlen lio caan zongah lam khat lawng si loin lam tampi in kan doh le kan tan ah cun teinak caan a tawi deuh suaumau lai. Cu bantukin hi cazuang hi kan ral dohnak lam tampi chungin lam pakhat a si ve.

Tutan cu Chuak Lak in; 28 February 1966 kum ah Bible min chuan in “Operation Jericho tiah Mizoram pi cu MNF ralkap pawl nih an rak kulh dih. Zan tim suimilam 12am (1 March 1966) a tlin bak ah Mizoram khualipi a si mi Aizawl cu an lak; uknak lei lutlal zung pawl, rampi phaisa chiahnak zung le mizapi ca thawngthanhnak zung (radio stations) te pawl vialte an rak lak dih. Mizoram uknak le nawingeihnak cu an kut chung ah an rak hum khawh dih.Culio ah MNF nih an rak i timh mi cu “Greater Chinram” timi, khuachak le

Democracy; khuathlang Chinram vialte hi India ram le Burma ram chung sinak in luatnak he chuah pi ding, mah tein ram ser than ding timi hi an rak I tỉnh mi a sĩ. Mirang chan 1896 Chin Acts in kan ngeih mi ram kha an rak kir hnawh than mi a si. Cu ruangah khuathiang Mizoram lei lawng si lo in khuachak Chinram lei zong ah an rak cawlcang.

Tutan cu Chuak Lak in; 23 March 1965 kum ah Pu Hrang Nawl nih a hruai mi Chin Liberation Army (CLA) he Tuisang ah tonnak an ngeih dih hnu ah kan i tinhmi aa khah ko caah kan tangti lai; ka hnu lei (ka keng lei) ral na ka ven piak lai i na hnu lei ral kan ven piak ve lai: kan keng tonih u sih kan hmai chuak ral cu kan dohti lai tiah biakamnak an rak tuah. Ralkap thazaang 700 tluk a si mi Chin Liberation Army cu Col. Son Kho Pau le Gen. Tual Zen nih an rak hruai hna i an min a rak lar ngaingai.

CLA hi 1961 kum in PM U Nu nih Buddha biaknak cu ram pumpi biaknak ah a ser mi le Kawl uknak i an duh lo caah KIA kan unau he hriamtlaih in dohthiennak a thawk mi an rak si. Anmah hruainak in Haka. Thantlang, Matupi, lei an tuk hna. MNF nih Falam, Tedim, Tamu lei pawl a rak tuk ve hna. Chin State khualipi a rak si mi Falam zong cu an rak lak chih khawh caah (a tu Mizoram state le Chin State) a dih lak in an kut tangah a rak tla dih. Phundang cun, Chinram cu caan sau a si lo hmanh ah caan zeimawzat te chung tal cu a luatmi ram (free nation) ah an rak ser khawh luatnak an rak pek khawh.

An thawnnak le an teinak thawngpang cu Ne Win nih a tih hna caah March 1968 kum ah India cozah a va roih hna. Mrs. Indira Gandhi he an i tong i hnatlaknak an ngeihmi cu: India Burma ramri khuasa (Chin) hriamtlai phu pawl hi kan thianh hna a hau; India ram ca ah hnahnok an si.

bantukin Burma ram ca zongah harsatnak petu an si, an ti. Cu hnu cun, 1969 kum ah India ralkap le Kawiram lei Ne Win hruaimi nih cun (Joint operation) an rak tuah i Shillong khua ah Pu Hrang Nawl, Col. Son Kho Pau, Tun Kho Pau, le an hawi le dang pawl hna cu an rak tlaih hna. Tun Kho Pau dah ti lo paoh eu India cozah nih hnatlaknak an ngeih mi (Indo Burma Agreement) ning in Kawiram ah an rak kuat colh hna Ne Win kut ah an rak ap hna. Amah (Tun) Kho Pau) belte hi cu Indian Citizen a ngei mi a si caah India ralkap nih an hrem i an rak thah beh. Cuticun, Pu Hrang Nawl le CLA a ralkap hna nih Chinram luatnak ca ah an tuan mi an lo hma cu an rak ban.

Cun, 1971 kum ah India ralkap nih nichuah lei Pakistan (a tu Bangladesh ram) a hun lak dih hnu ah MNF an khuasaknak hmunpi cu Pakistan ram nitlak lei ah thial ding in an rak dawi hna caah Laldenga zong cu Karachi timi nitlak Pakistan ram lei ah a rak zam ve. A hnu ah cun, Mizoram ah caan saupi Mission rian a rak tuanmi a hawi pa Michael Scott nih a auh caah London a phan. Asinain, 1984 kum ah India a cozah pi nih (Mrs. Indira Gandhi nih) Laldenga eu biaruah dingah a sawm than.

Biaruah ding in India ram a hung kir lio ah Mrs. Indira Gandhi cu ruah lo in a thih canh a fapa Rajiv Gandhi he 1985 kum ah “Mizo Peace Accord” timi, remdaihnak min an thut khawh than. MNF nih an rak i tinh mi le timh mi vialte cu an rak hmu kho dih lo nain Mizoram le Mizo ca ah a biapi mi tampi an hun hmuh than. Laldenga cu kum 26 a rauh hnu, Chin National Day ni (20 February 1987 kum) ah teinak thantar he a chuahsemnak Mizoram ah a rak kir than.

Laldenga le MNF cu an dohthlennak zeimawzat an hlawh a tling ti khawh a si. Pu Hrawng Nawl le CLA belte nih an lo hma cu chanthar Chin pasal hna liang cùngah an rak khinh tank. Cucu, 1988 kum in CNF nih an hun kir hnawh than i, tutan. ah CNF/CDF/CNDF le Chin mizapi hna nih kan hun pehzulh mi a si. Khuazing Pathian nih kan um pi seh law tutan cu chuak lak in kan kal pi kho cang hram seh.